Náttúrufræðingurinn - 1942, Page 18

62
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
sýnir, að þar hefir spilda úr sjálfum fjöllunum sigið niður. 1
aðalsiginu er hins vegar liraunbotn, því að þar er það botn-
inn í Öskju, sem sigið liefir.
Þessi kenning um, að í suðurhorni Öskju liafi verið stórt,
nærri 100 m djúpt, jarðfall, þegar gosin hófust þar 1875, er
vafalaust röng. Hún er reist á þeim forsendum, að suðurgíg-
irnir í jarðfallinu hafi gosið 3. janúar það ár og það liafi ver-
ið þeir, sem Mývetningar sáu. Ekkert í frásögninni um för Mý-
vetninganna styður þessa kenningu. Það er ósennilegt, að þess
hefði eigi verið getið í frásögninni, ef þeir hefði orðið að fara
niður í 100 m djúpt jarðfall, til þess að komast í námunda
við eldvörpin. Þar að auki hefði efalaust verið myndað stöðu-
vatn í svo djúpu sigi, og þótt vatnið hefði verið horfið, átti
vatnsholunin að vera eftir.
Mývetningarnir segja, að eldstöðvarnar sé „vestan undir eystri
fjallgarðinum“. Þeir hefði varla komizt svo klaufalega að orði
um eldvörp, sem lágu í djúpri kvos, sem skarst langt suðaust-
ur í fjöllin.1 * 3)
Af frásögn Mývetninganna verður það ljóst, að þegar þeir
eru komnir eins nærri gígunum og komizt varð, en það er í
60—70 faðma fjarlægð, þá eru þeir enn i hrauninu í botni
Öskju og gígirnir eru einnig í hraunfaðminum, þvi að þeir
segja, að í kringum eldstöðvarnar liafi hraunið verið sprung-
ið og farið að siga, og að tjörn hafi verið farin að myndast
þar í hrauninu. Nú var, samkvæmt upplýsingum Thoroddsens,
móbergshotn í allri suðurálmu jarðfallsins. Suðurgígirnir hafa
því verið í allt að 2 km fjarlægð frá hraunbrúninni í Öskju.
Það gátu þvi ekki verið þeir, sem Mývetningarnir sáu. Sama
er að segja um jarðfallið, sem Mývetningarnir tala um 70—90
faðma vé'stur af aðalgígnum. Lýsingin á þvi her það greinilega
með sér, að það er í sjálfu hrauninu og sennilega er það ný-
myndað, þvi að þeir tala um sprungur á börmum þess. Ann-
ars skiptir það litlu máli, þvi að þetta jarðfall var aðeins %80
hluti af jarðfallinu, eins og það var, þegar Johnstrup og Caroc
komu í Öskju.
Helzt má ætla, að eldvörpin, sem Mývetningarnir sáu, hafi
1) í ísafoldargreininni (ísafold II. ár, bls. 35—37) segir svo: „Syðst
og austast í því (þ.e. Öskju, sem þeir nefna hverfi) var gígurinn, sem
mest hefir sést rjúka úr, á sléttu, en þar var ekkert nýtt hraun í kring-
um hann, sem menn skyldu þó hafa imyndað sér, í kringum sjálft opið
var aðeins kominn hraunhringur, þó ekki hár, — —.“