Náttúrufræðingurinn - 1967, Qupperneq 9

NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN
101
I>að var einmitt við þetta starf, sem Tómas kenndi fyrst bana-
meins síns.
Sumurin 1939—42 starfaði Tómas við ýmiss konar jarðfræðirann-
sóknir á vegum sænsku jarðfræðistofnunarinnar (Sveriges geologiska
undersökning) og kynntist þá m. a. vel reknum og skipulögðum
jarðfræðirannsóknum. Ávallt síðan hafði hann mikinn luig á því,
að á Islandi yrði komið upp jarðfræðistofnun, þar sem starfskraftar
fámenns jarðfræðingahóps nýttust sem bezt. Mun nánar verða vik-
ið að því hér á eftir.
Tómas lauk eins og fyrr getur fil. lic.-prófi 1943 og réðist þá
til starfa hjá A/B Elektrisk Malmletning i Stokkhólmi og starfaði
hjá því fyrirtæki til 1946, enda var honum heimleiðin lokuð sök-
um stríðsins. Starf hans hjá fyrirtækinu var einkum fólgið í málm-
leit með segul- og rafviðnáms-tækni í Svíþjóð og Finnlandi.
Er heimsstyrjöldinni lauk 1945, tók Tómas að hugsa til heim-
ferðar. Hann hafði þá þegar, eins og að framan getur, öðlazt mikla
reynslu í bergfræðirannsóknum og fengið staðgóða undirstöðu í
hagnýtum jarðfræðirannsóknum við starf sitt hjá sænsku jarðfræði-
stofnuninni og Elektrisk Malmletning. Hann var því vel búinn
til að hefja starf sitt hér heima. Tónrasi var þetta sama ár veitt
nýstofnuð staða jarðfræðings við Iðnaðardeild Atvinnudeildar Há-
skólans, og við þá stofnun starfaði hann síðan til dauðadags. Verk-
svið hans var einkum hagnýt jarðfræði, en hann notaði ávallt tóm
milli hagnýtra verkefna til grundvallarrannsókna.
Fyrsta verkefni hans var athugun á hráefnum til sementsfram-
leiðslu á Vestfjörðum. Á þessum árum fékkst hann einnig við rann-
sóknir á borkjörnum í sambandi við jarðhitakönnun á Hengils-
svæðinu. 1947 varð hann jarðfræðilegur ráðunautur stjórnar Sogs-
virkjunarinnar við gerð orkuversins við írafoss. Hann ritaði nokkr-
ar skilmerkilegar ritgerðir um jarðfræði Sogssvæðisins og reynslu
Jrá, sem fékkst við vinnslu bergs í neðanjarðarmannvirkjunum.
Einkum er grein hans í Water Power 1957 um jarðfræðina við íra-
foss og bergvinnslu Jrar til fyrirmyndar. Væri æskilegt, að reynslu
af svipaðri mannvirkjagerð yrði haldið til haga í framtíðinni.
Hann var einnig ráðgjafi við gerð Steingrímsstöðvar. Hafði hann
fyrst kannað jarðfræðilegar aðstæður þar og fylgzt með borunum,
en var síðan til ráðuneytis við mannvirkjagerðina í Dráttarhlíð.
Dráttarhlíð er að mestu gerð úr ungu, lítt hörðnuðu móbergi. Við