Náttúrufræðingurinn - 1967, Page 10

102,
NÁTT ÚRU FRÆÐI N GU RI N N
boranirnar var kjarnaheimt af þá lítt skiljanlegum ástæðum ínjög
rýr, svo að í kjarnaröri komu einungis upp molar úr blágrýti, en
Jint móbergið skilaði sér ekki. Skýringin var einfaldlega sú, að
einhver „snjall“ bormaður hafði komizt að raun um, að með því
að fjarlægja innra rör kjarnarörsins, gengi borunin hraðar fyrir
sig. Af jressum sökum munu niðurstöður kjarnboranna í lausu
eða lítt samanlímdu seti eða móbergi, sem gerðar voru á árunum
1946—59, vera miður áreiðanlegar. Það reyndist því erfitt að spá
fyrir um eiginleika bergs í Dráttarhlíð. En Tómas mun hafa grun-
að, að stæðni Jiess væri léleg og einnig að vatnsrennsli mundi vera
töluvert um bergið, enda liggur sá mikli vatnsgeymir, Þingvalla-
vatn, að ásnum að norðan. Við gerð ganganna kom í ljós, að stæðni
bergsins var slæm, svo að stórar fyllur hrundu úr jiaki og veggj-
um. Einnig varð vatnsrennsli í þeim til trafala. Eins og títt er,
mun jarðfræðingnum hafa verið kennt um lítt fyrirsjáanlega erfið-
leika. Um gerð mannvirkjanna í Dráttarhlíð hefur ekkert verið
ritað og er j>að mjög bagalegt.
Skömmu eftir heimkomuna fór Tómas að finna fyrir augnbólg-
um, sennilega vegna þaulsætni við smásjá, og hindruðu þær mjög
bergfræðilegar rannsóknir hans. Af bergfræðilegum rannsóknum,
sem hann vann að á Atvinnudeildinni, má t. d. nefna rannsóknir
á bergfræði gosefna, sem upp komu í Heklugosinu 1947—48. Niður-
stöður þessara rannsókna komu út fáum mánuðum áður en hann
lézt. Auk Jiess vann hann að jarðfræðilegri könnun Hrappseyjar
og nærliggjandi eyja, en jiær eru gerðar úr margbreytilegu djúp-
og gosbergi. Einkum beindust rannsóknirnar að hvíta gabbróinu,
anorthositi, í Hrappsey. Rannsóknirnar voru langt á veg komnar,
er hann lézt, og munu niðurstöðurnar sennilega birtast innan tíðar.
Augnsjúkdómurinn varð til þess, að hann lagði æ meiri áherzlu
á hina hagnýtu hlið jarðfræðirannsókna.
Á árunum 1955—57 þykktarmældi Tómas og kortlagði kísil-
þörungaeðjuna í Mývatni, en dr. Finnur Guðmundsson mun fyrst-
ur hafa veitt eðjunni eftirtekt. Könnun Tómasar leiddi í ljós, að
á botni Mývatns væri einhver mesta kísilgúr-náma Evrópu, 5—10
m þykkt lag á 38 ferkm svæði. Að rannsóknum Tómasar loknum
tók Baldur Líndal, efnaverkfræðingur, að athuga aðstæður til hag-
nýtingar eðjunnar. Nú er að rísa kísilgúrverksmiðja við Mývatn.
Er þetta gott dærni um hagræna þýðingu jarðfræðirannsókna.