Náttúrufræðingurinn - 1967, Qupperneq 19

NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN
111
ar var það almenn trú, að lýs og flær kviknuðu í hörundi eða í
fatnaði og ormar, víur og jafnvel mýs kviknuðu í moði.
Á 17. öld fóru fræðimenn hins vegar að véfengja sjálfkviknunar-
kenninguna. ítalski læknirinn Francesco Redi sýndi fram á það
með tilraunum, að víur kviknuðu ekki i æti heldur væru fæddar
af flugum, sem verptu þar eggjum sínum og væri ætið byrgt með
grisju næðu flugur ekki að verpa i það og í því yxu engir maðkar.
Sjálfkviknunarkenningin fékk að vísu nýjan byr undir vængi,
þegar Antony van Leeuwenhoek sá fyrst í hinni nýgerðu smásjá
sinni gerla í lífrænu efni. Virtist helzt sem þarna væru fundnar
lífverur, sem lifnuðu í æti, og margir þóttust sjá, að þessar nýju
verur væru ein myndbreyting hins dauða holds.
En Louis Pasteur sannaði, að jafnvel gerlar værn fæddir af öðr-
um gerlum. Virtist þannig fyrir fullt og allt vera gengið af sjálf-
kviknunarkenningunni dauðri.
Um svipað leyti sýndi Charles Darwin fram á þróun æðri líf-
vera úr lægri stigum. Ljóst var af fundi steingervinga úr eldri jarð-
löguin, að fyrr á öldum jarðsögunnar liefðu jurtir og dýr verið frum-
stæðari en nú er og virtust lífverur reyndar ætíð einfaldari eftir
því sem leitað var aftar í tímann. Af þessu mátti draga þær ályktanir
að allar hinar íjölmörgu og flóknu lífverur eins og við þekkjum þær
í dag hefðu þróazt á ævalangri jarðsögu úr hinum einföldustu gerð-
um.
Oft er vitnað til afsannana Pasteurs á sjálfkviknun lífs úr ólífrænu
efni sem alhæfa skýringu á viðfangsefninu, en þótt Pasteur tækist
að sanna, að gerlar spryttu ekki úr æti, var vafasamt, að draga
mætti af því þær ályktanir, að lifandi efni væri ekki undir nein-
um kringumstæðum myndað úr dauðu. Þessi aukna þekking, sem
hafði áunnizt með tilraun Pasteurs, varð því til þess að raunveru-
lega var stigið spor afleiðis á braut rökréttrar skýringar í átt að
nútímaskilningi á myndun h'fs úr ólífrænu efni.
Því, eins og síðar verður vikið að, hallast menn nú enn að eins
konar sjálfkviknunarkenningu, enda þótt í nokkuö öðrum skiln-
ingi sé. Vegna áhrifa af skýringum Pasteurs, var því lítið komizt
nær því að skýra uppruna lífs hér á jörðu. Gæti líf aðeins fæðzt af
öðru lífi hlaut það helzt að hafa borizt til jarðar utan úr geimnum.
Þegar hér var komið sögu var því enn leitað til hinna aldagömlu
hugmynda Grikkja um, að lífið væri alheims fyrirbæri, eins konar