Náttúrufræðingurinn - 1994, Page 27

8. mynd. Hitamismunur (°C) milli t\>eggja líkantilrauna þar sem djúpsjávarmyndun í
N-Atlantshafi átti sér stað í annarri tilrauninni en ekki í hinni (Manabe og Stouffer
1988).
unar í andrúmsloftinu, svipaðir þeim sem
Arrhenius gerði á síðustu öld, eru einnig
ófullnægjandi vegna þess að umtalsverð
hlýnun mun hafa í för með sér breytingar á
bæði vindakerfi og hafstraumum sem
engin leið er að taka nægilegt tillit til í
slíkum útreikningum. Af þessum sökurn
hafa veðurfræðingar á síðustu árum lagt sí-
fellt meiri áherslu á niðurstöður úr svoköll-
uðum veðurfarslíkönum (á ensku „general
circulation models“, skammstafað GCM)
þegar þeir reyna að segja fyrir um hlýnun
af völdum vaxandi gróðurhúsaáhrifa.
Veðurfarslíkön eru að uppbyggingu
svipuð veðurspálikönum sem notuð eru
daglega við veðurspár og Islendingum eru
að góðu kunn úr veðurfréttum sjónvarps (9.
mynd). Likön þessi reikna vindstyrk, geisl-
un, úrkomu, uppgufun og aðrar stærðir sem
rnáli skipta fyrir þróun veðurs á jörðinni
frá degi til dags út frá þeim eðlisfræðilegu
lögmálum sem gilda um hreyfingar and-
rúmsloftsins. Reikningar þessir eru mjög
umfangsmiklir og eru veðurfarslíkönin
sem reikna þróun veðurs í marga áratugi
því liöfð nokkru cinfaldari en eiginleg
veðurspálíkön, þótt þau séu í aðalatriðum
byggð á sömu lögmálum. Jafnframt er í
síðustu kynslóð veðurfarslíkana lögð meiri
áhersla á útreikninga á hafstraumum en
gert er í veðurspálíkönum vegna þess að
ekki þarf að gera ráð fyrir umtalsverðum
breytingum á hafstraumum á þeim stutta
tíma sem veðurspálíkön eru keyrð.
ÁREIÐANLEIKI
VEÐURFARSLÍKANA
Flestum Islendingum er kunnugt um
áreiðanleika þriggja daga veðurspáa og sú
spurning hlýtur því að vakna hvort eitthvað
sé að marka niðurstöður veðurfarslíkana
sem keyrð eru marga áratugi og jafnvel
aldir fram í tírnann. Því er til að svara að
niðurstöðurnar eru ekki túlkaðar sem
veðurspá fyrir tiltekinn dag að mörgum
árum eða áratugum liðnum heldur sem vís-
bending um það hvernig veðurfar muni
þróast að meðaltali á næstu áratugum. Því
byggist áreiðanleiki veðurfarslíkana ekki á
þvi að nákvæmlega sé spáð fyrir um veður
frá degi til dags. Hann byggist á því að
veðrið í líkaninu þróist í grundvallaratrið-
um á sambærilegan hátt við veður í and-
rúmslofti jarðar, t.d. að tilviljanakenndur
breytileiki frá degi til dags, ári til árs og
áratug til áratugar sé svipaður og veður-
athuganir sýna, að reiknaðar lægðabrautir
séu að meðaltali á réttum slóðum o.s.frv.
21