Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 37

Dúðinn*-
LÉTTVÆGARI FUGL
EN TALIÐ VAR
Löngum hefur verið talið að dúðinn á
Máritíus, sem útrýmt var um 1680, hafi
verið hœgfara heimskur fituhlunkur og
það tók hollensku landnemana aðeins
um 80 ár að útrýma honum. Nýlegar
rannsóknir hafa leitt til þess að dúðinn
hefur fengið nokkra uppreisn œru
einkum hvað varðar líkamlegt atgervi.
nemma á sextándu öld sigldi um
Indlandshaf portúgalskur land-
könnuður, Pedro de Mascaren-
has. Hann uppgötvaði austur af
Madagaskar þrjár óbyggðar eldfjallaeyjar
sem eru síðan nefndar Maskareneyjar eftir
honum. Stærst þeirra og næst Madagaskar
er Réunion, 2512 km2. Næst í röðinni er
Máritíus, 1865 km2, og minnst og austust
er Rodrigues, 104 km2.
BÚSETA MANNA
Sjálfsagt hafa arabískir farmenn snemma
komið við á Maskareneyjum. Portúgalar
höfðu þar tíða viðdvöl á sextándu öld,
einkum á Máritíus. Árið 1598 tóku menn
sér í fyrsta sinn búsetu á Máritíus þegar
Ömólfur Thorlacius (f. 1931) lauk fil.kand.-prófi í
líffræði og efnafræði frá Háskólanum í Lundi i Sví-
þjóð 1958. Hann var kennari við Menntaskólann í
Reykjavik 1960-1967, Menntaskólann við Hamra-
hlið 1967-1980 og hefur verið rektor þess skóla frá
1980. Samhliða kennslustörfum hefur Ömólfur samið
kennslubækur og hann hafði um árabil umsjón með
fræðsluþáttum um náttúmfræði 1 útvarpi og sjónvarpi.
ÖRNÓLFUR THORLACIUS
Hollendingar helguðu sér eyna. Raunar
hurfu þeir þaðan fljótlega en komu nokkr-
um sinnum aftur. Frakkar slógu svo eign
sinni á hana 1721 og kölluðu íle de France,
Frönskuey. Þegar franska stjórnin reyndi
eftir stjómarbyltinguna að afnema þræla-
hald árið 1796 sögðu eyjaskeggjar sig úr
lögum við Frakkland og Franskaey var
sjálfstæð þar til Bretar lögðu hana undir sig
1810. Þeir tóku upp gamla hollenska nafn-
ið Máritíus og ráða enn ríkjum þar og á
Rodrigues og nokkrum smáeyjum.
Liljufáni Frakkakonungs var dreginn að
húni á Réunion árið 1638. Síðan hefur þar
blakt franskur fáni þegar frá eru talin fimm
ár, 1810 til 1815, en þá réðu Bretar eynni.
Þegar Portúgalar komu til Maskareneyja
voru þar engin spendýr en þeim mun fleiri
fuglar. Sjómenn sem áðu þar á langri leið
yfír Indlandshaf brytjuðu fuglana niður sér
til matar og dægrastyttingar. Þeir vom
óvanir mönnum og auðveiddir.
DÚÐINN
Á öllum þremur Maskareneyjunum vom
stórir, ófleygir fuglar af ættbálki dúfnfugla,
sem cru nú löngu útdauðir. Langþekktastur
þessara fugla er dúðinn eða dúdúfuglinn á
Máritíus, Raphus cucullatus. Hann var
höfúðstór og nærri metri á lengd. Fiðrið
var blágrátt, nefíð stórt og dökkt, bogið og
* Lagt er til að sá fugl sem til þessa hefur
kallast dúdúi eða dúdúfugl verði nefndur dúði
(og beygist eins og lúði).
Náttúrufræðingurinn 64 (1), bls. 31-36, 1994.
31