Samvinnan - 01.12.1949, Page 4

hátíð Krists skyldi haldin þennan
dag.“
Gefur og sjálfur Ágústínus það
fyllilega í skyn, að hátíðin sé þessa
uppruna, er hann hvetur kristna
menn að halda eigi sín jól eins og
heiðingjar, sem tigni sólina, heldur
eigi þeir að halda jólin vegna hans,
sem sólina hafði skapað.
ingin, Kristur ljósið, sem var að koma
í heiminn.
Um þetta farast sýrlenzkum forn-
kirkjuhöfundi orð á þessa leið:
„Ástæðan fyrir því, að feðurnir
færðu holdtekjuhátíð Krists frá 6. jan.
til 25. des. var sú, að það var venja
heiðinna manna að halda hátíðlegan
25. des. með kveiktum ljósum sem
fæðingardag sólarinnar. Tóku kristn-
ir menn einnig þátt í þessum hátíða-
liöldum. Þegar því kirkjufeðurnir
urðu þess varir, að þessi hátíð var vin-
sæl af kristnum mönnum, tóku þeir
saman ráð sín og ákváðu, að fæðingar-
Norrcenir víkingar taka land á íslandi. Málverk eftir Oskar Wergeland.
og virðist mega ráða það af fjölda
höggmynda og helgistaðarústa, sem
fundizt hafa víðs vegar um Rómaríki
hið forna, að þessi átrúnaður hafi
einnig í sambandi við fæðingu Míthra
átt sínar helgisagnir um hjarðmenn,
sem komu og veittu barninu lotningu
og færðu því gjafir.
Eftir júlíanska tímatalinu voru
vetrarsólstöðvar taldar vera 25. des-
ember og því var eðlilegt, að þessi dag-
ur væri einmitt haldinn hátíðlegur
sem fæðingardagur Míthra sólguðs.
Þann dag hrópuðu prestar hans frá
helgidómum sínum: „Mærin hefur
fætt! Ljósið fer vaxandi!“ Mærin, sem
þarna er átt við, hefur sennilega verið
hin austurlenzka himnadrottning,
sem Samítar nefndu Astarte. Er hún
stundum sýnd með hinn unga svein á
handleggnum líkt og María í kristn-
um átrúnaði.
Nú er þess hvergi getið í guðspjöll-
unum, hvaða dag á árinu Jesú fæddist,
og áttu kirkjufeðurnir því ekki hægt
um vik að halda fæðingarhátíð hans,
enda þótt þeir teldu það tilhlýðilegt
að minnast fæðingu hans með fögnuði
nokkrum. Það, sem gerist, þegar jól
voru í lög leidd í kirkjunni, er því eigi
annað en það, að vaiinn er þessi vin-
sæli sólhvarfafagnaðardagur til þessa
hátíðahalds, og var það reyndar snjall-
ræði. Þeir, sem snerust til kristinnar
trúar frá Míthradýrkun, söknuðu þá
ekki sinnar vinsælu hátíðar. Margt var
ifurðuí líktr'l María varð himnadrottn-
AF ÞESSU má ráða, að sú merking
jólanna, að vera Ijóssins hátíð, er
eldri en kristindómurinn, og þar með
ýmsar þær venjur, sem tengdar eru
jólunum, eins og jólabál og óvenju-
miklar ljósakveikingar.
Það mætti nú þykja líklegt, að í
norðlægum löndum, þar sem skamm-
degið er lengst og þungi myrkursins
hvílir mestur yfir, hafi jólin einnig
verið haldin til að fagna hækkandi
sól. Þetta er þó alls óvíst. En einhver
skyldleiki mun vera á milli. Norræn
jól voru haldin um miðsvetrarleytið,
að því er menn hyggja helzt, í önd-
verðum janúar, og voru þá haldnar
blótveizlur miklar, svo að mjög var til
jafnað í skáldskap. Þannig segir Bjarni
gullbráarskáld í flokki sínum um Kálf
Árnason:
Gátuð gríðar sóta
gólig föng til jóla.
Það er: Þér gáfuð úlfinum nóg föng
til jólanna ("mikinn veizlukost í hræj-
um fallinna manna). Og í vísu Grana
skálds, er hann orti um hernað Har-
Disirnar. Málverk eftir Dorothy Hardy.
4