Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 13

hald kirkjugripa, og heyrist stundum
nú á dögum hallað á þá í orði fyrir
það. Talað er um, að kirkjur landsins
hafi verið rúnar og flettar gripum sín-
um, og standi þær nú alls snauðar eft-
ir, en dýrgripir þeirra prýði Þjóð-
minjasafnið suður í Reykjavík. Lík-
lega eru þeir þó því rniður tiltölulega
fáir, sem bera sér þetta í munn af ein-
lægum áhuga á viðhaldi og fegrun
kirkna, en þeir voru þó áreiðanlega
enn færri fyrir nokkrum árum og ára-
tugum, þegar söfnun gripanna fór
fram — eða réttara sagt björgun grip-
anna, því að oft var um hreina björg-
unarstarfsemi að ræða, og fullvíst má
telja, að margur sá kirkjugripur, sem
nú er í safninu, væri fyrir löngu af
hendi látinn í einkaeigu innlendra og
erlendra manna eða grotnaður niður í
vanhirðu í kirkjunum sjálfum, ef for-
stöðumanna Þjóðminjasafnsins hefði
ekki notið við. Auk þess er það svo í
öllum löndum, að hinum merkustu
kirkjugripum er ekki talið óhætt í
kirkjunum, og því eru þeir fluttir á
þjóðminjasöfnin, þar sem þeir eru
betur geymdir og fleiri njóta þeirra.
Annað mál er svo hitt, að nú mun
hirðusemi manna um kirkjugripi yf-
irleitt betri en var um skeið og Þjóð-
minjasafnið sæmilega birgt af kirkju-
gripum, og því lítil ástæða nú til að
ásælast fleiri slíka gripi til safnsins,
þótt sjálfsagt sé að veita viðtöku þeim
gripum, sem söfnuðirnir ákveða sjálf-
ir að farga úr kirkjunum.
í nánu sambandi við kirkjudeildina
stendur sérsafn það, sem Vidalínsajn
nefnist, kennt við Jón konsúl Vídalín
og Helgu konu hans, er drógu safnið
saman og arfleiddu Þjóðminjasafnið
að eftir sinn dag. í þessu safni eru
margir ágætir kirkjugripir og auk
þess nokkrir veraldlegir, eins og t. d.
veggskápur útskorinn af Bólu-Hjálm-
ari, með mynd Adams og Evu og nafni
Hjálmars á hurðinni. Vídalínssafnið
er auk þess talandi tákn þess, hver
urðu örlög margra íslenzkra merkis-
gripa á síðastliðinni öld. Menn létu
gripina af hendi við hina og þessa
safnara, oft fyrir smánarverð eða í
skiptum fyrir skran. Síðan voru grip-
irnir fluttir úr landi. Vídalínshjónin
fluttu safn sitt til Kaupmannahafnar,
þar sem þau bjuggu, en fyrir meða!-
göngu góðra manna og víðsýni hjón-
anna eru þeir nú aftur hingað komnir.
Úr kirkjudeild Þjóðminjasafnsins. Altaristöflur og altarisklaði frá miðöldum.
Ef hvorugs hefði við notið, hefðu þeir
alveg eins getað verið landinu með
öllu glataðir.
Á miðhæð hússins verða auk þess er
nú hefur verið talið, nokkur minni
sérsöfn, og ber þar helzt að nefna
minjasafn Jóns Sigurðssonar, sem nú
er að mestu geymt í alþingshúsinu, en
sjálfsagt er að ætla góðan stað í nýja
þjóðminjasafninu.
SÁ, SEM KEMUR á Þjóðminjasafn-
ið nú í dag og litast um í hinum
gömlu húsakynnum, sér þar marga
fomgripi, kirkjugripi og listgripi
seinni alda. Hann sér, að safnið er
meira listiðnaðarsafn en menningar-
sögulegt safn. Hvar eru, spyr hann, öll
atvinnutækin til sjávar og sveita, sem
algeng voru um síðustu aldamót, en
nú sjást varla nokkurs staðar í byggð-
um landsins? Ef vel er að gáð, má
raunar sjá í dimmum afkimum safns-
ins glitta í eitt og eitt hversdagslegt
áhald, torfljái hér, mykjukvísl þar,
hákarlasókn hér, ýsuklóru þar. Hér er
með öðrum orðum til örsmár vísir að
íslenzku atvinnuvegasafni, en hann er
mikils of lítill. Hingað til hefur safnið
haft svo naumt húsrúm, að ekki hafa
verið tök á að safna þangað stórum
atvinnutækjum, né heldur að láta þau
smærri, sem safnað hefur verið, njóta
sín í sýningarsölum. Þess vegna skipa
þau nú óæðra bekk, svo að ekki sé sagt
beinlínis hornrekusess. Á þessu þarf
13