Samvinnan - 01.02.1968, Síða 53

Einu sinni endur fyrir löngu bjó rosk-
inn bóndi ásamt konu sinni og tveim
dætrum í lágreistu húsi í skógarjaðri
undir bröttu fjalli. Framundan bænum
var víðáttumikið stöðuvatn. Sólin reis
yfir fjallseggina í austri og speglaði gult
andlit sitt í bláum fleti vatnsins í vestri.
Þegar sólin skein ekki, fylltist hin hljóða
og friðsæla veröld bóndans hvítri birtu
eins og himinninn væri fullur af hrís-
grjónum.
Bóndinn bograði á akrinum á daginn
og gekk þreyttur heim að kvöldi. Hann
át brauðið sem kona hans hafði bakað,
settist á stól utan við dyrnar og þakkaði
sólinni fyrir liðinn dag um leið og hann
horfði á síðasta roða hennar streyma
lárétt til sín yfir vatnið.
Þannig liðu dagar hans hver öðrum
líkir. Ýmist gulir eða hvítir.
Svo bar það til einn góðan veðurdag
að tveir menn komu gangandi niður
bratta fjallshhðina. Bóndinn rétti úr
bognu bakinu og horfði á þá koma niður
ásinn fyrir ofan bæinn. Aldrei hafði það
gerzt áður að menn kæmu hingað yfir
fjallið. Hann hafði að vísu heyrt að bak
við fjallið tæki við annað land. En hann
hafði aldrei fengið staðfestingu á því að
þar byggi fólk. Og sjálfur hafði hann
öðru að sinna en klöngrast yfir fjöll sem
skipta löndum.
En nú lagði hann frá sér amboðin og
gekk forvitinn til móts við hina óvæntu
gesti. Þeir voru lágvaxnir og dökkir yfir-
litum, báru slitin klæði og virtust þreytt-
ir eftir langa ferð. Bóndinn bauð þeim
að ganga í bæinn, braut brauð með þeim
og gaf þeim vín að drekka. Eftir nokkra
stund tók annar gestanna til orða og
sagði:
Við erum hingað komnir til að segja
þér frá landi okkar í austri á bak við
fjallið. Þar líður öllum vel og við vilj-
um kenna öðru fólki í öðrum löndum
að lifa eins og við gerum. Tilvera okkar
byggist á jafnrétti og bræðralagi. Hjá
okkur á enginn að bera meira úr býtum
en aðrir, heldur á öllum að líða jafn vel.
Þess vegna elskum við náunga okkar eins
og sjálfa okkur. Nú viljum við spyrja
þig bóndi, hvort þú viljir ekki einnig
hegða lífi þínu í samræmi við jafnrétti
og bræðralag.
Bóndinn svaraði og sagði að sannarlega
væru orð þeirra fögur. Hann væri að
vísu eini bóndinn hér í dalnum og lifði
einangruðu lífi ásamt konu sinni og
dætrum. Og þau hefðu alltaf deilt jafnt.
Hann skyldi því með ánægju hegða lífi
sínu í samræmi við jafnrétti og bræðra-
lag.
Mennirnir voru ánægðir með málalykt-
ir og þökkuðu bónda gcðan beina. Þeir
báðu að fá að hvíla sig nokkra stund í
húsi bóndans áður en þeir héldu lengra.
Bóndinn gekk því aftur út á akur sinn.
En augnaráð eldri dótturinnar fylgdi
ókunnu mönnunum eftir er þeir héldu á
brott.
Nú liðu margir dagar, bæði gulir og
hvítir.
Svo bar það til einn góðan veðurdag að
báti var róið til lands utan af vatninu í
vestri. í bátnum sátu tveir menn, hinir
fyrstu er bóndinn hafði séð koma yfir
vatnið frá landinu í vestri. Hann gekk
fagnandi til móts við þá niður að vatn-
inu. Þetta voru hávaxnir menn og Ijósir
yfirlitum, báru slitin klæði og virtust
þreyttir eftir langa ferð. Bóndinn bauð
þeim að ganga í bæinn, braut brauð með
þeim og gaf þeim vín að drekka. Eftir
nokkra stund tók annar gestanna til orða
og sagði:
Við erum hingað komnir til að segja þér
frá landi okkar í vestri handan vatns-
ins. Þar liður öllum vel og við viljum
kenna öðru fólki í öðrum löndum að lifa
eins og við gerum. Tilvera okkar bygg-
ist á frelsi og réttlæti. Hjá okkur ber hver
og einn úr býtum það sem hann hefur
unnið til. Dugandi menn skulu ekki
neyddir til að annast þá er ekki nenna
að vinna. Þess vegna eru allir ánægðir
með hlutskipti sitt, af því að þeir búa
við réttláta skiptingu eftir hæfileikum
hvers einstaklings. Nú viljum við spyrja
þig bóndi, hvort þú viljir ekki einnig
hegða lífi þínu í samræmi við frelsi og
réttlæti.
Bóndinn svaraði því til að sannarlega
væri kenning þeirra skynsamleg. Hann
væri að vísu eini bóndinn hér í daln-
um og lifði einangruðu lífi ásamt konu
sinni og dætrum. En þau væru öll frjáls
og skiptu afrakstri landsins á milli sín
á réttlátan hátt. Hann skyldi því með
ánægju hegða lífi sínu í samræmi við
frelsi og réttlæti.
Mennirnir voru ánægðir með málalykt-
ir og þökkuðu bóndanum góðan beina.
Þeir gáfu honum kyndil er þeir kváðu
vera tákn frelsis. Skyldi hann brenna
björtum loga í húsi bóndans til að minna
hann á hugtak frelsisins. Síðan báðu þeir
að fá að hvíla sig stundarkorn áður en
þeir héldu ferðinni áfram. Bóndinn gekk
því aftur út á akur sinn. En augnaráð
yngri dótturinnar fylgdi ókunnu mönn-
unum eftir er þeir héldu á brott.
Enn leið nokkur tími. Kyndill frels-
isins brann björtum loga í húsi bóndans.
Þá birtust allt í einu hinir dökkleitu
menn að austan síðla kvölds og sáu kynd-
il frelsisins bregða birtu yfir fjölskyldu
bóndans. Þeir litu heiftaraugum á bónd-
ann og spurðu hvort hann vissi ekki að
fólkið vestan vatnsins væri óvinir jafn-
réttis og bræðralags. Svo kváðust þeir
skyldu kenna honum að láta af samneyti
við óvinina. Þeir tóku kyndil frelsisins og
lögðu með honum eld í hús bóndans og
brenndu það til ösku. Síðan fengu þeir
honum kornljá og sögðu hann vera tákn
jafnréttis, því að með honum væri upp-
skerunni deilt jafnt út meðal fólksins.
Bóndinn reisti sér lítinn kofa til
bráðabirgða og hengdi kornljáinn þar
upp á vegg svo að mennirnir úr austri
mættu sjá að hann fylgdi jafnrétti og
bræðralagi, og hlífðu honum við nýjum
húsbruna.
Einhverju sinni sat bóndi utan við hús-
ið sitt og horfði á sólina ganga til viðar.
Þá birtust allt í einu hinir hávöxnu menn
úr vestri. Þeir komu auga á kornljáinn og
litu heiftaraugum á bóndann. Vissi hann
ekki að fólkið í austri væri fjandmenn
frelsis og réttlætis? Síðan kváðust þeir
skyldu kenna honum að láta af sam-
neyti við óvinina.
Bóndinn ætlaði að andmæla, en orðin
komust aldrei yfir varir hans. Mennirnir
að vestan tóku kornljáinn og skáru bónd-
ann á háls. Og blóð hans blandaðist síð-
ustu geislum kvöldsólarinnar er gekk til
viðar handan vatnsins í vestri.
49