Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 21

TAFLA II. (Sami hundraðkallinn, en notaður)
1. Greiðslur til erlendra efnisframleiðenda kr. 28,00
2. — — innlendra hljómsveita og skemmtikrafta — 26,90
3. — — þýðenda v. erlends efnis — 14,10
4. — — vegna innlendra fræðsluþátta — 13,10
5. Ýmsar greiðslur (Helgistund, veðrið o. fl.) — 6,50
6. Greiðslur vegna barnatímans ........................... — 5,30
7. — — leikrita ............................. — 17,30
8. — — aðkeyptra innlendra kvikmynda — 16,80
Samtals kr. 128,00
landann og skipti 28 krónunum,
sem í töflu I renna beint til er-
lendu framleiðendanna, á milli
liðanna 7 og 8, sem hækka við
þetta. Við hugsum okkur allt
vera óbreytt í dagskránni nema
þetta: 28 krónur af hverjum 100
eru afhentar íslenzkum lista-
mönnum til að framleiða verk til
að selja þeim erlendu aðilum,
sem keypt er af efni í sjónvarpið
hvort sem er. Væri slíkt goðgá?
Féð er fyrir hendi, listamenn-
irnir eru fyrir hendi, kaupend-
urnir eru fyrir hendi og Sjón-
varpið er í aðstöðu til að verða
milliliðurinn, sem kemur þessu
sjálfsagða máli í kring. Og
hundraðkall Sjónvarpsins er orð-
inn að kr. 128,00. 10 milljónir
sjónvarpsins orðnar að 12,8 millj-
ónum. Lausráðnir og skapandi
listamenn hjá Sjónvarpinu hafa
nú sameiginlega hálfu meira
(34,10 af hverjum 128 krónum)
en þýðendur á vegum stofnun-
arinnar (14,10). Stofnunin færi
að fá svip af sjónvarpi sjálf-
stæðrar þjóðar. En er þetta þá
raunhæft? Athugum hvað þessi
fjármagnsflutningur í töflunni
þýðir í heildartölum. Á tímabil-
inu jan.—nóv.-loka ’68 hefði
þetta þýtt viðbót uppá 1.207.000,-
00 krónur til að gera sjónvarps-
leikrit. 40 mínútna stykki með
nokkrum leikurum mætti vel
borga með þeirri upphæð. Sölu-
verð slíks verks í 20 sjónvarps-
stöðvar borgar þetta aftur. Á
sama tímabili þýðir þetta 1.207,-
000,00 krónur til íslenzkrar kvik-
myndagerðar. Fyrir það mætti
hæglega gera þrjár 10 mínútna og
tvær 15 mínútna myndir, sem með
sama hætti mundu gera í blóðið
sitt í nokkuð fleiri löndum.
Þannig ætti Sjónvarpinu að vera
óhætt að kaupa heimssjónvai-ps-
réttinn á fyrrgreindum verkum
fyrir þessa upphæð, selja hann
aftur fyrir andvirði erlenda efn-
isins, auka íslenzka hluta dag-
skrár sinnar um 1 klst. og 40
mínútur og reikna sér andvirði
þess sýningartíma sem sölulaun.
Þannig væri peningahliðin á
málinu einföld — mórallinn í
þessari leiðinni hins vegar allur
annar. En að vísu yrði sú leiðin
varla farin nema dagskrárfor-
ystan væri heil heilsu. Vinnufær-
um mönnum er þessi leið hins
vegar engu meiri vorkunn hér á
landi en annars staðar. Vissulega
kæmu í ljós nokkrir agnúar á
slíku verzlunarkerfi miðað við
núverandi ástand þar sem yfir-
gnæfandi meirihluti efniskaup-
anna er frá tveim enskumæl-
andi löndum, og við mundum
trauðla framleiða nóg til að selja
þeim uppí svo stóra samninga.
Hitt er þó álitamál hvort ekki
ynnist eitthvað við það að verða
nauðbeygður til að dreifa þessum
viðskiptum meir en gert er —
fá efni frá fleiri löndum og selja
íslenzkt efni til fleiri landa —
eða er ekki landkynning dagskip-
un okkar nú? Allt mundi þetta
náttúrlega kosta aukna fyrirhöfn
og krefjast nokkurn veginn ról-
færra starfskrafta árið um kring.
Og á þvi strandar væntanlega.
EFTIRMÁLI
í Reykjavíkurbréfi, sem ýmsir
stílglöggir menn ætla að sé skrif-
að með verðlaunapenna forsætis-
ráðherrans okkar, mátti fyrir
nokkru lesa þrumuskrif um dag-
skrá, sem Sjónvarpið hafði dreg-
ið saman úr framleiðslu sinni til
að sýna Skandínövum — og kall-
að því hæversklega nafni ískrist-
allar. Skrifaranum í stjórnarráð-
inu þótti vonlega ósómi að því,
að þessi samsetningur var nær
eingöngu á erlendum málum
fluttur, mest þó ensku — og ótt-
aðist hann mjög að frændur okk-
ar austanhafs fengju af þessu þá
hugmynd að við værum eitthvað
farnir að ameríkaníserast, eins
og það er kallað. Nú er vandséð
hvernig framkvæma ætti þá
frómu ósk landföðurins að koma
útávið fram sem þeim mun
traustari íslendingur sem hinn
innri maður ameríkaníserast meir
— enda mundi slíkt varla á færi
annarra en þrautþjálfaðra stjórn-
málatrúða, og stundum getur ver-
ið varlegra að gera minni kröfur
til annarra en sjálfs sín. Hins
vegar fæ ég ekki séð annað en
umrædd dagskrá komi heim og
saman við Töflu I, sem segir
okkur svart á hvítu: hljómsveit-
arpeyjar og skemmtikraftar, sem
fást af litlum efnum við þriðja-
flokks stælingar uppaf erlendum
hljómplötum og úr erlendum
sjónvarpsþáttum, ráðska með níu
sinnum meira fé af dagskrár-
aurum Sjónvarpsins heldur en
innlendir kvikmyndagerðarmenn
fá, helmingi meira fé en íslenzk-
ir vísinda- og menntamenn fá til
að fræða þjóðina, átta sinnum
meira en leikarar, leikstjórar og
rithöfundar fá til að skapa inn-
lend verk. Enginn fær stærri
bita af þessu takmarkaða fé,
nema náttúrlega erlendir efnis-
framleiðendur, enskir og banda-
rískir þaraf meira en tvo þriðju
hluta. Það ætti að þurfa háls-
lengri mann en forsætisráðherr-
ann okkar til þess að troða hausn-
um nægjanlega langt oní sand-
inn til þess að hafa ekki veður
af svona augljósum staðreyndum.
Stjórnarandstaðan prjónaði og
jós á Alþingi í vor vegna frétta-
flutnings Sjónvarpsins — og
spunnust af því langar og stór-
hlægilegar þrætur. Stjónarand-
staðan hélt því fram að ráðherr-
ar lægju á því lúalaginu að neyta
aðstöðu sinnar til að vera leiðin-
legir framaní sjónvarpsáhorfend-
ur. Sjónvarpsstarfsmenn báru
þetta af sér með því að leggja
fram vottfesta yfirlýsingu um
það, að stjórnarliðið hefði aldrei
þurft að segja þeim fyrir verk-
um, sem væntanlega þýðir ekki
annað en það, að viðkomandi
starfskraftar hlýði algjörlega af
fyrrabragði. Enginn hafði þó
áhyggjur af sjálfstæði Sjónvarps-
ins sem stofnunar í þessu sam-
bandi. Samt er það talinn einn
órækastur vottur um a. m. k.
nokkurn hluta lýðræðis í viðkom-
andi landi, hversu sjálfstætt fjöl-
miðli eins og t. d. sjónvarpi leyf-
ist að starfa. í fyrrnefndri mold-
roksdeilu um Sjónvarpið hérna
sáum við enn einu sinni framan
í gamla lýðræðisdrauginn, sem
löngu er orðinn að einræðisaft-
urgöngu. í opinberum fjölmiðl-
um má ræða allt milli himins og
jarðar svo lengi sem þeirrar
reglu er gætt, að fram komi ein-
ungis þessar fjórar steinrunnu
skoðanir, helzt í sömu hlutföll-
um og síðustu kosningatölur
flokkanna segja til um. Öll eru
þessi sjónarmið jafn gjörsneydd
því að koma nokkrum lifandi
manni við ellegar að hafa snert-
ingu af þeim vandamálum, sem
fólk á í höggi við frá degi til
dags. Munur þeirra er því enginn
21