Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 41

heyri ekki til hans aftast í salnum. Hann
ber ekki fram alla bókstafina í orðunum
sem honum eru lögð í munn. Allar setningar
hans detta niður í lokin, svo það er einsog
hann sé að lesa upp en ekki tala. Andlits-
förðunin er afleit — grófar línur og ýktar.
Hann endurtekur hreyfingar og látbragð
sem hann hefur með sæmilegum árangri
beitt í öðrum leikritum. í rauninni er hann
dálítið sniðugur leikari og ekkert framyfir
það.“ — „En hann er ekki atvinnuleikari.“
Við slíkri viðbáru á ég einungis eitt svar:
Ef leikrit er sýnt í gróðaskyni og áhorfend-
um gert að greiða nálega jafnháan aðgangs-
eyri og í atvinnuleikhúsunum tveimur í
Reykjavík, þá eiga þeir heimtingu á vel
unninni sýningu.
Við leikara vil ég segja þetta: Ef þið
viljið lyfta leiklistinni í landinu, hættið þá
aldrei að lesa um listgrein ykkar, um stjórn-
mál, ástir, styrjaldir, heilsufræði; lesið allt
sem þið fáið hönd á fest svo lengi sem það
rýfur takmörk tíma og rúms og fræðir ykk-
ur um annað fólk. Fylgizt með fólki — við
vinnu, í leik, í öllu sem það tekur sér fyrir
hendur, ungum og gömlum af báðum kynj-
um; athugið hvaða hlutverki einstaklingar
gegna í samskiptum sínum við aðra. Iðkið
heilsurækt, syndið, hlaupið, hafið hugfast
að líkami ykkar er eitt helzta tjáningartæki
listar ykkar. Þrjú megintjáningarmeðul
leikarans eru hugur hans, líkami og rödd.
Þau verða öll að vera í góðu lagi. Hættið
aldrei að spyrja spurninga, leysa úr vanda-
málum, kanna nýjar hugmyndir — hugur
ykkar skreppur saman ef hann er aðgerða-
laus á sama hátt og vöðvarnir ef þið hættið
að vinna. Og loks er það röddin. Farið vel
með hana, ofreynið hana ekki, lærið æfing-
ar til að halda henni í þjálfun. Leikstjórar
ættu að geta veitt ykkur leiðsögn í því efni,
að öðrum kosti eru þeir ekki verðir pen-
inganna sem þið greiðið þeim. Og munið
að þegar leikstjórinn er ekki við höndina,
verðið þið að æfa ykkur sjálf.
Við leikritahöfunda langar mig til að
segja:. Lesið fleiri erlend leikrit, fylgizt vel
með því sem gerist í samtímanum, og takið
þátt í starfsemi leikfélaga til að kynnast
vandamálum leikhússins. Eitt þeirra er það,
að mæla verður texta leikrits af munni fram,
og þessvegna verður hann að vera munn-
tamur. Annað er í því fólgið, að leikarar
verða að hreyfa sig með öðrum hætti á leik-
sviði en þeir gera dagsdaglega. Þeir verða
að standa meira og minna hreyfingarlausir
í lengri eða skemmri tíma og það er ekki
auðgert. Reynið sjálfir að snúa baki í glugga
og standa kyrrir í fimm mínútur. En umfram
allt haldið áfram að skrifa, þjóðin þarfnast
ykkar. Gerið allan heiminn að markaði
fyrir andlegar afurðir ykkar.
í sumar var alþjóðlegt leikár í Lundún-
um. Leikflokkur blökkumanna frá Banda-
ríkjunum sýndi verk eftir Þjóðverja, Ástra-
líumann og Afríkubúa. Grískur leikflokkur
sýndi tvö klassísk grísk leikrit. ítalskur
leikflokkur sýndi ítalskt verk. Leikflokkur
frá Prag sýndi leikrit eftir Rússa, Austur-
ríkismann, Frakka og Tékka. Franskur leik-
flokkur sýndi tvö frönsk leikhúsverk. Við
þetta bætast brezkir og bandarískir leik-
flokkar og einstaklingar sem settu upp verk
eftir Englendinga, Skota, íra, ítali, Þjóð-
verja, Svisslendinga, Norðmenn, Banda-
ríkjamenn, Pólverja og Japani — en hvar
var framlag íslendinga? Héðan kom hvorki
leikflokkur né leikrit. Hvað um Edinborgar-
hátíðina í lok ágúst ár hvert, kunnustu tón-
listar- og leiklistarhátíð veraldar? Kemur
þar nokkuð fram frá íslandi? Nei. Fyrir
alla muni berið ekki við þeirri bábilju, að
þjóðin sé of fámenn. Við erum eins litlir
og við höfum skap til að vera. Við erum
nógu stórir til að eiga Nóbelsskáld. Við er-
um nógu stórir til að hafa átt mennina sem
fundu Grænland og Ameríku. Við erum
nógu stórir til að eiga uppfinningamenn sem
standast alþjóðlega samkeppni. Við erum
nógu stórir til að eiga íslenzka prófessora
við erlenda háskóla, íslenzka lækna við
störf víða um heim. Við erum nógu stórir
til að kenna Rússum að borða síld.
Ég held því fram að við séum nógu stórir
til að eignast leikritahöfund á alþjóðlegan
mælikvarða. Við þurfum bara að finna hann
og hjálpa honum. ♦
41