Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 26

greind með því að láta börnin
leysa stutt hópgreindarpróf
(Raven’s Standard Progressive
Matrices), en síðar voru hópar
með jafna greindardreifingu
valdir úr upphaflegu úrtaki (of-
angreindar tölur eiga við loka-
úrtak). Spurningunum, sem
böi-nin svöruðu, var ætlað að
gefa nokkra mynd af viðhorfum
þeirra til glæpa, ofbeldis og
stríðs, hvað rétt sé og hvað
rangt, gott eða slæmt, hvaða aug-
um þau líta á eigið líf og líf full-
orðinna, og hvaða þjóðir þau
taka fram yfir aðrar. Því miður
er ekki rúm hér til að birta allar
spurningarnar eins og þær voru
lagðar fyrir, en eftirfarandi stytt
dæmi gefa mynd af eðli þeirra:
1. Hér er listi yfir nokkrar at-
hafnir. Dæmdu um það í hugan-
um, hve góð eða slæm þér finnst
hver athöfn vera, og sýndu það
síðan með krossi ofan við við-
eigandi tölu á skalanum fyrir
aftan hvert atriði: Mjög góð =
+ 10, góð = +5, hvorki góð né
slæm/,veit ekki = 0, slæm = =5,
mjög slæm = = 10. Raðaðu þeim
síðan eftir gæðum.
Að svíkja loforð
að hjálpa gömlu fólki
að stela úr búðum
að verja ísland í stríði
að segja pappa og mömmu ósatt
að drepa Þjóðverja
að fara snemma á fætur
að drepa Bandaríkjamann
að gefa fátækum
o. s. frv.
Aukaspurning: Eru stríð ein-
hvern tíma réttlætanleg? Já ( )
Nei i( )
í eftirfarandi spurningum
skaltu setja kross í svigann aftan
við þá setningu, sem á bezt við
svar þitt:
9. Ef ég mætti ráða því sjálf-
(ur) þá mundi ég
a) hætta í skóla og fara að
heiman til að vinna eins
fljótt og ég get ( )
b) halda áfram í skóla og búa
heima eins lengi og ég
get ( )
13. Ég held að flest hjónabönd
séu
a) ástrík ( )
b) misheppnuð ( )
Spurningum 9 og 13 var ætlað
að reyna þá kenningu, sem var
sett fram af B. Grey (The Social
Effects of the Pilms; í Sociologi-
cal Review XLII 1950) að börn,
sem sjá í sjónvarpi og kvikmynd-
um samband fullorðinna, oft
þrungið ósamkomulagi og átök-
um, vilji ógjarna fara út í lífið,
atvinnu og hjónaband fyrr en
nauðsyn krefur.
14. Hve mikilvæg eru eftirfar-
andi atriði til að hjálpa manni
til að komast vel áfram í lífinu?
Mettu hvert atriði fyrir sig á
skalanum fyrir aftan og númer-
aðu þau síðan samkvæmt mikil-
vægi þeirra (sjá skýringar við 1).
Mikil vinna
að vera gáfaður
að eiga nóga peninga
að vera harður í viðskiptum
að vera vingjarnlegur
að vera vel menntaður
að vera alltaf tízkuklæddur
að eiga rétta vini
að vera heppinn
að vera myndarlegur og vel
vaxinn
að vera áreiðanlegur o. s. frv.
Spurningu 14 var ætlað að
kanna þá niðurstöðu úr enskri
rannsókn (H. Himmelweit et. al.
op. cit.), að sjónvarpsbörn væru
almennt metnaðargjarnari og
iegðu meiri áherzlu á hugrekki,
greind og sjálfstraust en börn
án sjónvarps.
15. Raðaðu eftirfarandi þjóð-
um eftir því hve „góðar“ eða
„slæmar“ þér þykja þær vera.
Settu töluna 1 fyrir framan þá
„beztu“, 2 fyrir framan þá „næst-
beztu“ o. s. frv.:
Frakkar, Kínverjar, Englend-
ingar, Afríkumenn (svertingjar),
íslendingar, Þjóðverjar, Banda-
ríkjamenn, Norðmenn, Japanir,
N-Víetnamar, S-Víetnamar.
Það skal tekið fram, að ofan-
greint er aðeins meginefni
nokkurra þeirra spurninga, sem
lagðar voru fyrir. Útskýringar og
uppsetning voru mun nákvæmari
á spurningablöðum barnanna.
Auk spurninga um viðhorf var
upplýsinga aflað frá börnunum
sjálfum um, hve lengi þau hefðu
haft sjónvarp heima (sjónvarps-
hópur), og var meðaltími þar 3
ár og 8 mán., hve mikið þau
horfðu á það og hvaða þætti þá
helzt, hve oft þau færu í bíó og
hvers kyns myndir þau sæu þá
oftast, hve mikið þau hlustuðu
á útvarp og hvaða þætti þá helzt,
hve mikið þau læsu af blöðum
og bókum og hver (hverjar) þá
helzt, og að lokum hvaða at-
vinnu feður þeirra stunduðu og
hvað þau sjálf vildu verða þegar
þau yrðu stór. Auk þess teiknaði
hvert barn eina mynd með sjálf-
völdu efni.
Þegar litið er á niðurstöður
viðhorfakönnunarinnar í heild,
kemur strax í ljós hinn furðu-
lega litli munur á svörum hóp-
anna. Þannig finnst báðum hóp-
um að athafnirnar að hjálpa
gömlu fólki, að gefa fátækum og
að verja ísland í stríði, í þessari
röð (spurn. 1), séu beztar, en
að stela úr búðum, svíkja loforð
og segja mömmu og pabba ósatt,
séu verstar af þeim, sem spurt
var um. Hins vegar álitu börnin
ekki eins alvarlegt að drepa
Þjóðverja eða Bandaríkjamenn
(hið síðarnefnda þó örlítið al-
varlegra í augum beggja hópa),
sem stafar eflaust af því, að
vegna persónulegs ókunnugleika
af slíkum verknaði, borið saman
við ofannefndar athafnir, eru
þau verr fær um að leggja sið-
ferðilegan dóm á hann. Það eru
25% líkindi, að mesti munur,
sem kemur fram á hópunum í
mati þeirra á athöfnum í spurn-
ingu 1, hafi getað átt sér stað í
óvöldu úrtaki vegna eðlilegrar
dreifingar svara (hér nefnt
merkni 0.25), og er því ekki tal-
inn áreiðanlegur samkvæmt stað-
tölulegri venju. Þannig er því og
farið um svör við spurningum
um ósk um að geta keypt alvöru-
byssur í búðum (3), og að hafa
meiri eyðslueyri (4), að það
væru meiri „glæponar“ á íslandi
(5), sem öllum var svarað neit-
andi; hvort glæpamönnum skyldi
refsað eða þeir læknaðir (8), þar
sem álit var nokkuð jafnskipt;
hvort börnin vildu halda áfram
í skóla eða byrja að vinna að
heiman jafnskjótt og hægt væri
(9), þar sem fjöldinn kaus fyrri
kostinn; hvort þau langaði til að
ganga í hjónaband, þegar þau
hefðu aldur til, eða ekki (12),
sem mikill meirihluti vildi; hvort
þau álitu flest hjónabönd ham-
ingjusöm eða ekki (13), þar sem
langflestir studdu fyrri skoðun-
ina; og að lokum hvaða þjóðir
þau tækju fram yfir aðrar (15).
Svör við síðastnefndu spurning-
unni eru athyglisverðust fyrir
það, hve Englendingar eru jafn-
vinsælir með báðum hópum, sem
e. t. v. má skýra með þeim aukna
áhuga á þessum aldri á að læra
ensku, sem prófessor Þórhallur
sýndi fram á í sinni könnun og
virðist meira tengdur Englandi
en Bandaríkjunum. Bandaríkja-
menn eru hins vegar furðu neð-
arlega á listanum (sjá Töflu 2).
Mikill munur (merkni 0.01)
kemur hins vegar fram að áliti
barnanna á réttmæti stríðs. Mun
fleiri börn í sjónvarpshópnum
eða 75.0% telja það ávallt órétt-
lætanlegt (en réttlætanlegt
15.3%) borið saman við 31.9% í
samanburðarhópnum (réttlætan-
legt 27.6%). Sem sjá má hafa
40.4% barna í samanburðarhópn-
um ekki svarað spurningunni
eða ekki sagzt vita (samanborið
við 9.6% í sjónvarpshópnum),
og má e. t. v. skýra það með
minni vitneskju barna án sjón-
varps — ekki sízt Keflavíkur-
sjónvarps — um eðli og afleið-
ingar styrjalda, eða þá að skiln-
ingur þeirra á orðinu „réttlætan-
legt“ var sljórri en sjónvarps-
barna.
í öðru lagi kemur fram nokkur
munur á áliti hópanna á því hvað
mikilvægast er til að komast vel
áfram í lífinu (sjá Töflu 3). Þar
finnst sjónvarpshópnum eftirfar-
andi atriði mun mikilvægari en
samanburðarhópi (merkni 0.01
og 0.05): Vinir fjölskyldunnar,
að vera harður í horn að taka, að
vera klæddur samkvæmt nýj-
ustu tízku og að vera hjálpsam-
ur, en mun lítilvægara að vera
áreiðanlegur. Þannig mætti draga
þá ályktun, að sjónvarpshópur-
inn væri nokkru meira efnis-
hyggjufólk en samanburðarhóp-
urinn, sem aftur á móti virðist
nokkru hugsjónameiri.
Með því að láta börnin teikna
myndir að eigin vali var gerð
tilraun til að komast að því, hvað
þeim væri efst í huga. Þó kemur
í ljós að efnisákvörðun í teikn-
ingunum hefur ef til vill ráðizt
f-E.
26