Samvinnan - 01.12.1984, Síða 76

Frásögn eftir
Valgeir Sigurðsson
s
Ain streymir um eyðibyggð
,,I»ar stóð einu sinni bær, sem hýsti
í'ólk með mikla Iistræna hæfileika...“
Myndin er tekin löngu eftir að jörðin
féll úr áhúð. Aðeins hluti bæjarhús-
anna stendur uppi. (Ljósm. Alexander
Árnason).
Hofsá í Vopnafirði fellur eftir
Hofsárdal endilöngum, og er
langt að komin. Fyrst í stað
liggur leið hennar eftir hallalitlum
heiðalöndum, milli gróinna bakka, en
um það bil sem dalur fer að dýpka og
straumurinn að þyngjast, stendur bær
í aflíðandi hvammi upp frá ánni. Þessi
bær heitir Brunavammur og á sér
merkilega sögu, því að oft hefur engu
verið líkara en að hann hafi beinlínis
dregið að sér fólk með listræna hæfi-
leika. Þar hafa búið menn, sem skör-
uðu langt fram úr samtíðarmönnum
sínum að hagleik, og skáld og andans
menn koma þar einnig við sögu. Loks
er svo þess að geta, að við Bruna-
hvamm er tengd dultrú og forneskja,
en að því komum við síðar.
Um og fyrir miðja nítjándu öld
bjuggu á Brunahvammi hjónin Þórður
Guðmundsson og Anna Pétursdóttir.
Hann frá Bessastöðum í Fljótsdal,
hún frá Hákonarstöðum á Jökuldal.
Um Þórð segir í Ættum Austfirðinga,
að hann hafi verið snillingur í trésmíði
og útskurði, og að útskorinn skápur
eftir hann hafi fengið verðlaun á
sýningu í Kaupmannahöfn.
Laust fyrir síðustu aldamót, og til
ársins 1901, bjó Páll Jónsson á Bruna-
hvammi. Hann var þjóðhagasmiður
og snilldarmaður, á hverju sem hann
snerti. Kona hans var Margrét Eiríks-
dóttir, systir Stefáns Eiríkssonar
myndskera.
Síðast en ekki sízt er svo það að
segja, að vorið 1917 flytjast í Bruna-
hvamm ung hjón, Valdimar Jóhannes-
son og Guðfinna Þorsteinsdóttir, sem
síðar varð þjóðkunn undir höfundar-
nafninu Erla. Á Brunahvammi fæddist
þeim sonur haustið 1918. Það var
Þorsteinn Valdimarsson skáld, sem er
fyrir löngu orðinn einn af uppáhalds-
höfundum þeirra ljóðalesenda, sem
mestar kröfur gera til listrænna vinnu-
bragða.
Ég hef fram að þessu notað orðið
Brunahvammur, en hins er þó skylt að
geta, að nafn bæjarins og jafnvel
skilningur þess líka, hafa verið nokk-
uð á reiki í aldanna rás. í meira en
hundrað ára gömlum kirkjubókum frá
Hofi í Vopnafirði er stundum skrifað
Brúnahvammur, eins og bærinn dragi
nafn af brúnunum fyrir ofan bæinn,
þótt þær séu ekki á neinn hátt sér-
kennilegar. Já, þeir skrifa jafnvel
stundum Brúnihvammur, sumir
gömlu klerkarnir, hvað sem það á nú
að þýða. Nútímamenn munu þó flestir
hallast að því, að bærinn heiti Bruna-
hvammur, og að nafnið sé dregið af
fjalli beint á móti bænum, handan
árinnar. Það heitir Bruni, enda er
gróður þar mjög af skornum skammti.
Líklegt er, að þarna sé rétt til getið,
enda er nafnið þannig stafsett í elztu
heimildinni, sem mér er kunn um
þennan bæ. Það er í íslenzku forn-
bréfasafni, 15. bindi, í vísitasíubók frá
árinu 1575. Þar er Brunahvammur
talinn með eignum kirkjunnar á Hofi,
en það gefur aftur til kynna, að þá
þégar er búið að stofna þar býli - og
trúlega miklu fyrr.
76