Andvari - 01.06.1959, Side 19

ANDVARI
BIBLÍAN, KIRKJAN OG VÍSINDIN
17
Karl Jaspers scgir réttilega, að það sé einkenni á náttúruvísindum nútím-
ans, að enginn hlutur sé vættkis virðandi í þeirra augum. Ekkert sé of lítil-
vægt til þess að gefa því gaum og- verja kröftum sínum, jafnvel ævi sinni, til
þess að rannsaka það.
Idvaðan mundi þessi furðulegi áliugi á náttúrunni sprottinn að upphafi
vega?
Jaspers telur, að hann sé fortakslaust vaxinn af kenningu kristinnar trúar
um, að náttúran sé í heild sinni og hverju minnsta atriði sköpunarverk Guðs.
Það, sem Guð hefur gjört, er vert þess að athuga það og rannsaka, jafnvel
þótt slík rannsókn virðist ekki hafa neitt beint eða hagnýtt gildi fyrir lífs-
baráttu mannsins og ávextir hennar verði ekki færðir upp í neina aska. Og
Guð hefur skapað allt, stjörnu sem strá, maðkinn jafnt sem manninn. Á
sinn hátt hlýtur allt, hvað er, að bera Guði vitni. Sá, sem trúir á Guð,
elskar verk hans, tilbiður hann, þegar hann athugar þau, mætir vísdómi hans
í skipan og lögum lifandi sem dauðrar náttúru.
Og þessi Guð er sannur. Hann hlekkir ekki. Og liann krefst sannleiks.
Sannleikshugtakið, bæði sem hugmynd um eðli veruleikans og sem siðgæðis-
leg krafa, stendur rótum í trúnni. Guð er sannleikans Guð, veröld hans byggist
á sannleik, sem manninum er auðið að ráða í, því að hann á að gera sér þessa
veröld undirgefna, og Guð krefst sannleiks.
Þessi kristna sannfæring hefur lagt sitt til um mótun þeirrar afstöðu, sem
vísindi hyggjast á. Albert Einstein segir: „Vísindi skapa þeir menn einir, sem
eru gagnteknir af þrá eftir sannleik og skilningi. En þessi tilfinning er runnin
af róturn trúarinnar. Þar að auki verða menn að trúa því, að þau lögmál, sem
gilda um efnisheiminn, séu á viti byggð, þ. e. að mannlegt vit geti náð tökum
á þeim“. „Vísindi án trúar eru lömuð“.
Munu ekki þessi orð hins viðurkennda afreksmanns í vísindum benda til
réttrar áttar um það, hvar sé að leita róta og frjóvgunar þess baðms, sem
borið hefur hin höfgu aldin í vísindasögu Evrópu?
III.
Segja mætti e. t. v., að hið vísindalega viðhorf, viljinn til þess að kanna
allt, sé fólgið í sjálfu eðli vísindanna og því þurfi ekki að leita neinna skýr-
inga á uppruna þess, það sé gefið með sjálfri tilvist vísindalegrar hugsunar
yfirleitt.
En þetta er ekkert svar við þeirri spurningu, hvers vegna vísindaleg hugsun
hefur rutt sér til rúms í hinum kristna heimi og hvergi nema þar. Er það
tilviljun, að það mat á hinum ytra heimi, sem er sérkennilegt fyrir náttúru-
2