Andvari

Árgangur

Andvari - 01.06.1959, Síða 27

Andvari - 01.06.1959, Síða 27
ANDVABI BIBLÍAN, KIRKJAN OG VÍSINDIN 25 og hann, varpaði fram þeirri skoðun, að jörðin snúist um sólu. Þá kenningu flutti annar Grilcki með sterkari rökurn urn 100 árum síðar, Aristarkos frá Samos. Hann hélt því fram, að jörðin hverfist um öxul sinn og snúist um sólu, ásamt reikistjörnunum, en sólin sé miðja alheims. Það var þessi kenning, sem Kópernikus flutti meira en 17 öldum síðar. Hvemig var nú þessari skoðun tekið í grískri heiðni, meira en hálfri þriðju öld fyrir Krists burð? Það er engu ófróðlegra en hitt, hvernig sömu kenningu var tekið í hinni kristnu Evrópu. Aristarkos var m. a. sakaður um óguðlegt athæfi, vegna þess að kenning hans þótti ganga í herhögg við skoð- anir, sem höfðu öðlazt trúarlega helgi í augum manna. Hinar göfgari guðs- liugmyndir voru svo samfléttaðar heimsmyndinni, að þar mátti ekki á milli sjá. Einkum var það svo um algyðishugmyndir Stóumanna. („Den Philosophen schien mit der gewohnten Vorstellung von Himmel und Erde der Kosmos und die Gottheit bedroht. So Poseidonios dessen Autoritat massgehend hlieh, als die wissenschaftliche Produktionskraft erlahmte". Ulr. von Wilamowitz- Moellendorf). Elinn ágæti stóuspekingur, Kleanþes, deildi livasst á Aristarkos og sagði liana fara með guðlast. En auk þessa var kenningu Aristarkos hnekkt af færustu stjarnfræðing- um þess tíma, öldungis eins og síðar, á 16. öld. Frægasti stærðfræðingur forn- aldar, Arkimedes, nefndi skoðun Aristarkoss fjarstæðu. Pleimsmynd Aristóteless gekk með sigur af hólmi. Ptolemaios, sem uppi var 1 Alexandríu á 2. öld e. Kr. — hann var ekki sjálfstæður hugsuður eða vísindamaður, en ötull fræðimaður — tók saman í bók heimsfræði fornaldar (Megale syntaxis, Almagest) á grundvelli Aristóteless: Jörðin var hnöttur, sem hvíldi í jafnvægri stöðu í miðdepli alheims. Um hana snerist sól og tungl og reikistjörnur. Miðaldir tóku þessa heimsmynd í arf, fyrir meðalgöngu Araba, en hún er sem sagt grísk og alls ekki byggð á Biblíunni. Það var ekki blint fylgi við bókstaf Biblíunnar, sem gerði menn tortryggna á kenningu Kopemikusar, heldur miklu frernur lotning fyrir grískri hugsun, heiðinni snilld, sér í lagi fyrir áhrifavaldi Aristóteless. Og það var áreiðanlega ekki minni þröskuldur í vegi hinnar nýju heimsmyndar en Biblían, að á 16. og 17. öld var aðdáun lærdómsmanna almennt á fornöldinni meiri en nokkru sinni áður eða síðan, og hvergi virtist mönnum snilld grískrar hugsunar koma skýrar fram en 1 þessu stærðfræðilega meistaraverki, hinni fornu, jarðhverfu heimsmynd. Og ekki voru það guðfræðilegar ástæður, sem ollu því, að liinn frægi danski stjarnfræðingur, Tycho Brahe, kennari Odds hiskups Einarssonar, andmælti heimsmynd Kopernikusar, lieldur stærðfræðilegar.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.