Andvari - 01.06.1959, Side 36

34
IIANNES PÉTURSSON
ANDVARI
getur Gísli Konráðsson á þremur stöðum
manns að nafni Sigurður trölli, og er
einn kafli bókarinnar helgaður honum.
Þannig er Sigurður kynntur fyrir les-
endum: „Sigurður, er kallaður var trölli,
bjó að Fannlaugarstöðum. Hann var
Gíslason frá Gvendarstöðum, Gunnars-
sonar."1) 1 kaflanum um Sigurð segir
svo: „Sigurður var lítill vexti en ákafur
um flesta vinnu og jafnan drjúgorður.
Var það kallað, að betra ætti hann sauðfé
en margir aðrir. Var hann hinn mesti
mokstursmaður að mat, og mælt er, að
Iiann æti jafnan hangikjöt milli dúra og
hefði jafnan magála og bringukolla með
sér, er hann stóð að fé sínu.“2)
Ekki var Sigurður „einsetukarl" eins
og Stefán hélt, því svo segir Gísli: „Ingi-
björg hét kona hans, er oftast klæddist
brókum og var nú gömul.“3)
Sigurður trölli á Fannlaugarstöðum
deyr tveimur árum áður en Stefán fæðist
(eða 30. júní 1851). Eins og fram kemur
í klausu skáldsins hér að ofan og frá-
sögninni úr þjóðsögum Ólafs Davíðs-
sonar, sem getur að lesa hér á eftir, hafa
mjög bráðlega komizt á kreik munnmæli
um þennan sérkennilega mann uppi í
fjallgarðinum milli Húnaflóa og Skaga-
fjarðar. Bær Sigurðar trölla, Fannlaugar-
staðir, er á Laxárdal í Skagafjarðarsýslu
(ekki í sjálfum Gönguskörðum, eins og
Stefán segir), en mjög framarlega á þeim
dal. Jörðina hefur aldrei setið annar bóndi
en Sigurður. Um þetta segir svo: „Býli
þetta var byggt upp á eyðilandi um 1823
og því ákveðin sérstök landamerki með
skoðun og samþykki sýslumanns Jóns
Espólín, og annarra hlutaðeiganda. Býlið
byggði ábúandinn Sigurður bóndi Gísla-
son „trölli", og stóð sú byggð fram um
1) Saga Skstr. og Skagam., Rvík 1941, bls. 132.
2) Saga Skstr. og Skagam., bls. 139.
3) Saga Skstr. og Skagam., bls. 139.
1850. Eftir það réð býlinu Klemenz Sig-
urðsson bóndi að Skrapatungu í I lúna-
þingi o. 11. Býlið átti kirkjusókn að Fagra-
nesi á Reykjaströnd, en með samþykki
hlutaðeigandi kirkjuvalda var veitt leyfi
til þess, að Flvammsprestar framkvæmdu
embættisverk fyrir heimilið, og sóknar-
gjöld býlisins greiddust í Hvammskirkj u-
sókn."1)
Fannlaugarstaðir stóðu í eyði frá 1852
—1899, en þá var jörðin gerð að afréttar-
landi.
1 þjóðsögum Ólafs Davíðssonar er
eftirfarandi frásögn: „Fannlaugsstaðir
(sic) eru eyðijörð, sem stendur á Laxár-
bökkum vestan megin fram undir Fann-
stóði á svo nefndri Fanngrund. Þar bjó
ekki alls fyrir löngu Sigurður nokkur
Gíslason, mikilhæfur maður, cn undar-
legur. Það segja menn, að hann muni
vaka yfir túni á Fannlaugarstöðum síðan
hann dó og rækta það, því að í því þykir
enn gróður sem í beztu túnum, og svo
sýnist, að það bitist lítt eða ekki, þó að
alls staðar umhverfis sé fénaður og pen-
ingur. Þakka menn það Sigurði. Gjörla
sér þar merki allra tótta; eru flestir veggir
þar enn stæðilegir, og er Sigurði og
eignuð varðveizla á þeim.“2)
Ekki sést nákvæmlega, hvenær frásögn
þessi er rituð, en Ölafur segir hana
„eftir sóknarlýsingu Höskuldsstaða-sóknar
eftir Eggert Briem“. Eggert Brím (þannig
ritað í ísl. æviskrám) var prestur á
Höskuldsstöðum á Skagaströnd 1871—
1890, og er frásögnin því færð í letur á
þeim tíma. í henni kveður við annan
tón en hjá Gísla Konráðssyni, sem lítur
á Sigurð framar öllu sem skringilegan
karl. I munnmælum breytist hann smám
1) Jarða- og búendatal í Skagafjarðarsýslu
1871—1949, 1. hefti, Rvík 1950, bls. 30.
2) Ólafur Davíðsson: ísl. þjóðsögur II, Rvík
1945, bls. 301—2.