Andvari

Volume

Andvari - 01.06.1959, Page 103

Andvari - 01.06.1959, Page 103
ANDVARI ÚTILEGUMANNASLÓÐIR Á REYKJANESFJALLGARÐI 101 og Halldór Kiljan Laxness, sem hefur manna bezt skilyrði til að þekkja stað- hætti á þessum slóðum, segir svo í saman- tekt sinni um útilegumenn: „Staðir þar sem annálar telja aðsetur þeirra eru dá- lítið óljósir, t. d. eru aungvir hellar „á Mosfellsheiði fyrir ofan Mosfellssveit", ekki vita menn heldur um bjargskúta í Olvesvatnslandeign, en hellir er reyndar í Villingavatnslandi, að norðanverðu í höfðanum þar sem Sogið fellur úr Þing- vallavatni, sömuleiðis ókunnugt um helli nálægt seli Orfiriseyjar hjá Selfjalli, suðrundan Lækjarbotnum. Eftir verða Llenglafjöll". En sunnan í Henglinum eru einu menjar útilegumanna, sem mér er lcunn- ugt um á þessum slóðurn. Þar eru þrír dalir, hver vestur af öðrum. Heitir hinn austasti Fremstidalur, annar Miðdalur, en hinn vestasti Innstidalur. Þar á Varmá í Ölfusi upptök sín, og rennur hún austur gegnum dalina og heitir fyrst Hengladalsá. Innstidalur er litlu austar en í hánorður frá Kolviðarhól, og er ekki nema klukkutíma gangur þaðan upp Sleggjubeinsdal og yfir Sleggjuháls ofan í dalinn. Dalbotninn er grasi vaxinn og sléttur og nærri kringlóttur í lögun. Er dalurinn allur fjöllum luktur nema að austan, þar sem útrennsli Hengladalsár er, og sést þar aðeins út úr dalnum. Norðan við sléttuna í dalbotninum er einn af mestu gufuhverum landsins, og örskammt norðvestur af honum er hár móbergsklettur móti vestri. Ofarlega í klettinum er hellir og dálítil grastó fyrir framan hann, og sést hellismunninn strax og komið er yfir Sleggjuháls. Mó- bergið fy rir neðan hellinn er rnjög bratt, en beint niður undan honum er dálítil skora í það, sem sennilega hefur verið farin í þau fáu skipti, sem menn hafa blifrað upp í hellinn. En það er ekki fært öðrum en góðum klettamönnum. Páll Jónsson bókavörður kom þangað eitt sinn á snjó og sá þar nokkuð af beinurn og leifar af hleðslu í hellismunnanum. En ekki gat ég séð nein merki hennar í kíki neðan af sléttunni. Ekki þarf að efa, að menjarnar í hell- inum eru eftir sakamenn. Engir aðrir en þeir, sem áttu hendur sínar að verja, hefðu búið um sig í litlum og lélegum skúta hátt uppi í illfærum kletti. En útilegumannabyggð í hellinum er hvergi nefnd í gömlum heimildum, og seinni tíma munnmæli, sem til eru um hann, benda til þess, að það hafi ekki verið Eyvindur Jónsson, sem leitaði þar hælis. Aðeins ein munnmælasaga er til um helli þennan. Hefur Þórður Sigurðsson á Tannastöðum fært hana í letur, og cr hún prentuð í Lesbók Morgunblaðsins 1939. En miklu eldri sagnir eru til um útilegumenn í Ilengli án þess að bæli þeirra sé nánar tilgreint. Jón Magnússon getur þess í Píslarsögu, að Henglafjöll séu þjófabæli og Jón Grunnvíkingur til- færir setninguna: „Verðu þig Völustakk- ur“ og segir, að Völustakkur hafi verið útilegumaður í Hengli. Tilsvarið urn Völustakk ber með sér, að náin tengsl hafa verið milli þjóðsögunnar um Hellis- menn og sagna um útilegumenn í Hengli. Þau tengsl sjást einnig glögglega í frá- sögn Þórðar á Tannastöðum um ibúa hellisins sunnan í Henglinum. Þórði segist svo frá: „Þegar ég var unglingur heyrði ég sagt frá því, að útilegumenn hefðu verið í Henglinum; þeir hefðu lialdið til í stór- urn helli og engin leið hefði verið að komast að þeim. Sagt var, að þeir hefðu kornið sunnan úr Höfnurn og væru þar skipshöfn, sem hefði gert einhver níð- ingsverk, en aldrei lieyrði ég, hver þau hefðu átt að vera. Tóku þeir sér nú stöðu í þessum helli og höfðust þar við, sumir sögðu í
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.