Andvari - 01.01.1990, Síða 27

andvari
JÓN LEIFS
25
opinberan flutning á verkum hans árið 1937, en þó fengust undanþágur
frá þessu banni tvisvar eða þrisvar til ársins 1941.
Eitt magnaðasta tónverk Jóns, Konzert fyrir orgel og hljómsveit op.
7, var flutt á allsögulegum tónleikum í Berlín, þann 10. mars 1941.
Tónleikarnir voru haldnir á vegum Prússnesku listakademíunnar, og
var það að undirlagi Gerhards von Keusslers að Jóni var boðið að
stjórna verki sínu. Kurt Utz lék á orgelið. Kristján Albertsson var við-
staddur þessa tónleika og segir svo frá þeim:
Jón Leifs var síðastur á hljómskránni síðasta kvöldið, og stjórnaði verki sínu
Hljómleik fyrir orgel og hljómsveit. Ég sat á svölum og sá ekki niður í salinn, sá
ekki að fólk var að ganga út allan tímann meðan verkið var leikið, svo að örfáir
voru eftir í lokin. Mér fannst verk Jóns stórfenglegt, og ég bjóst við að eftir lok
þess myndi húsið leika á reiðiskjálfi af fögnuði. En við vorum víst innan við
tuttugu sem klöppuðum, oglangt hver fráöðrum í hinum stóra, nærri tómasal.
Jón Leifs sneri sér við og hneigði sig brosandi, og við klöppuðum lengi þessir
tuttugu, og hann hélt áfram að hneigja sig, til hægri og til vinstri og upp til
svalanna, með hressilegum ánægjusvip, eins og þetta væri fágætur sigur. . .
Ég hitti Jón Leifs á eftir í herbergi hans að sviðsbaki. Inn kom liðsforingi í
einkennisbúningi, teinréttur og hvatlegur, rétti tónskáldinu nafnspjald sitt og
sagði: „Má ég þakka yður. Ég skammast mín fyrir landa mína í kvöld“ -
hneigði sig og fór.36)
Pessi lýsing Kristjáns sýnir betur en flest annað skapferli Jóns og
eins varpar hún ljósi á þá erfiðleika, sem illa séðir listamenn áttu við að
glíma í Þýskalandi nasismans.
X
Af bréfum Jóns og greinaskrifum má sjá, að hugur hans stefndi ávallt
til fósturlandsins. Hann dreymdi um að fá starf á íslandi við sitt hæfi,
sem hann gæti framfleytt sér og sinni fjölskyldu af. Pau Jón og Annie
eignuðust aðra dóttur, Líf, þann 20. ágúst 1929, en þá voru þau nýflutt
frá Baden-Baden til Travemunde við Eystrasalt. Nokkrum mánuðum
áður hafði Jón misst föður sinn, en fráfall Þorleifs var Jóni ákaflega
þungbært, enda voru þeir feðgar óvenjulega nánir. Draumur Jóns um
að fá fast starf á íslandi rættist ekki fyrr en í febrúar 1935, en þá var
hann ráðinn tónlistarstjóri Ríkisútvarpsins. Hann flutti þá heim til