Andvari - 01.01.1990, Síða 43

gunnar stefánsson
Úr kynjaheimi sagnaskálds
Um Guðmund Daníelsson og Blindingsleik
Guðmundur Daníelsson lést á Selfossi 6. febrúar 1990, á áttugasta aldursári.
Hann var í meir en hálfa öld meðal þeirra rithöfunda þjóðarinnar sem mest
létu að sér kveða, gaf út fyrstu bók sína 1933. Síðan rak hver bókin aðra, sú
síðasta 1989, Óskin er hœttuleg, „heimildaskáldsaga um Guðmund Daníels-
son, vini hans og fleira fólk“, eins og bókin er skilgreind á titilblaði. Sama ár
kom einnig safn þýddra ljóða. Samkvæmt bókaskrá í Óskin er hættuleg urðu
frumsamin rit Guðmundar fimmtíu talsins, þýddar bækur sex. Það er aug-
Ijóst að ekki er hlaupið að því að fá yfirsýn um verk höfundarins, því síður
sem enn hefur fátt verið um þau ritað að gagni. Þó ber að nefna yfirlit eftir
Eystein Sigurðsson, Um skáldsögur Guðmundar Daníelssonar, gefið út í
sérstakri bók sem fylgirit með ritsafni höfundar 1981. Vísast hér í bók Ey-
steins, en í henni er einnig skrá um ritdóma og greinar um höfundinn og verk
hans.
Óskin er hættuleg - sem höfundur segir reyndar sjálfur að verði sín síðasta
bók - er að meginefni rakning á atvikum í lífi hans um fertugt, byggð á dag-
bókum. Margt er þar smátt til tínt, en í heilu lagi veitir bókin lifandi mynd af
annríku lífi Guðmundar. En hér er fleira, allt frá bernskuminningu þar sem
sýgir frá því er drengurinn „bað Jesús-Guð að gera mig að skáldi, í fyrsta og
emnig síðasta sinn, þá og ekki oftar, ég þurfti þess ekki: ósk mín hafði sam-
stundis verið uppfyllt.“ (Bls. 9 ) - Eftir það varð skáldskapurinn meginatriði
1 h'fi hans þótt á margt legði hann gjörva hönd.
Guðmundur Daníelsson kemur fram á þeim tíma sem sósíalrealismi er í
uppgangi í sagnagerð. Fyrsta skáldsaga hans kom á prent 1935, á sama ári
sem róttækir höfundar hófu að gefa út Rauða penna þar sem fagnaðarerindi
þeirrar nýju bókmenntastefnu var boðað. Þetta var einmitt trúboði líkast og
ungir höfundar og upprennandi hlutu að hrífast með. Það gerði Guðmundur
líka í fyrstu en virðist aldrei hafa fallið inn í söfnuðinn. Félagar í þessum
samtökum stunduðu opinskáa gagnrýni hver á annars verk, en slíkt þoldu
juenn misjafnlega. Guðmundur hefur gefið fyndna og neyðarlega lýsingu á
Pess háttar samkomu í smásögunni Skáld á fundi (í smásagnabókinni Dreng-