Andvari - 01.01.1990, Qupperneq 59

ANDVARI
JAKOBJÓH. SMÁRI
57
irnir breiddu faðminn á móti mér, þagnaði ég. Nóttin var björt, en einhver
móða hvíldi yfir landslaginu, og fegri sýn hef ég sjaldan séð. Þá tók eitthvað að
syngja í sál minni, og áður en mig varði hafði ég ort vísu, umhugsunarlítið . . .
Pá fann ég að ég gat ort, og næstu daga var ég oft að eiga við að yrkja, og síðan
hef ég alltaf ort öðru hvoru.
Smári lýsir því nokkru nánar hvernig ýmis kvæði hans hafa orðið til. Hann
segir:
Oft og einatt hefst sú starfsemi, sem ég veit af, á því að ég fer að raula eitthvað -
án orða: eitthvað fer að söngla innan í mér, án þess að ég viti hvað úr því ætlar
að verða. Síðan smá-skýrist þetta, - orð og hendingar koma fram í hugann, ég
veit ekki hvaðan, - og þá byrjar eiginlega starfsemi sjálfs mín, vökuvitundar
minnar, að velja, hafna og prjóna við, þar sem upp var fitjað. Auðvitað get ég
sett mig niður til að yrkja um eitthvert ákveðið efni, en venjulega gengur það
ekki greiðlega, fyrr en ég hef fyrst velt því fyrir mér á ýmsa lund og látið það
síðan liggja í undirvitundinni nokkurn tíma, - hætt að hugsa um það og lofað
því að þroskast sjálfkrafa. En þegar það þroskunarskeið er út runnið getur
kvæðið líka komið því nær fullskapað fram í skynvitundina og orðið fullgert
mjög fyrirhafnarlítið. Undirvitundin hefur tekið þar við sem skynvitundin
hætti, og haldið starfinu áfram, - starfi hennar get ég ekki fylgt, en sé aðeins
árangurinn.
Jakob Smári tók snemma á skáldferli sínum ástfóstri við sonnettuformið.
Undir þeim bragarhætti eru mörg kvæði í öllum ljóðabókum hans: alls mun
hann hafa ort yfir 120 sonnettur. í merkilegu viðtali sem Matthías Johannes-
sen átti við Smára í Morgunblaðinu árið 1958 (Sjá M Samtöl II, 1978) er
hann spurður hvers vegna hann hefði orðið svona hrifinn af sonnettuform-
inu. Svarið er á þessa leið:
Það kemur í veg fyrir að maður fari að röfla, formið er svo fastmótað. Sonnett-
urnar eru líka mátulega langar til þess að innblásturinn haldist á leiðarenda!
Það er mikill galli íslenskra skálda, að þau halda áfram að yrkja eftir að inspíra-
sjónin er búin. Og þá má maður fara að biðja fyrir sér! Einhverju sinni ætlaði
ég að yrkja sonnettu, en innblásturinn entist ekki nema í 8 línur og þá sagði ég
amen.
Smári náði miklu valdi yfir hinum kliðmjúka sonnettuhætti. Sum bestu
kvæði hans eru sonnettur, þar á meðal snilldarljóðið Þingvellir, sem
víðkunnast er alls þess sem skáldið orti.
Asgeir Hjartarson kemst svo að orðið í grein þeirri um Smára sem áður er
vitnaðtil: