Andvari - 01.01.1990, Side 65

andvari
„EIN ÁSJÓNA VERÐUR AÐ MÖRGUM"
63
sjaldan nema smábrot, skyndimyndir á stangli“ (bls. 109). Þessi orð eiga
einnig við um frásagnaraðferðina í skáldsögunum tveimur, Þel og Hringsól.
Þær byggjast báðar á minningum.
í Þel er það karlmaður sem segir söguna, hann hittir æskuvin sinn, Einar,
sem dvalið hefur langdvölum erlendis, þeir fara að segja hvor öðrum það
sem á daga þeirra hefur drifið. Frásögnin er þó langt frá því að vera hefð-
bundin. Hún hefst á jarðarför Einars. Síðan taka við minningar, minningar
sögumanns og minningar Einars til skiptis. En minningar Einars eru ekki
endursagðar af vörum sögumanns og þær eru ekki heldur lagðar Einari sjálf-
um í munn, þær lifna við í textanum, birtast þar sennilega eins og sögumaður
hefur skynjað það sem Einar var að segja honum. Sagan gerist öll í vitund
hans. Hins vegar er skynjun hans ekki svo takmörkuð að reynsla annarra
persóna sögunnar komist ekki til skila. Önnur helsta kvenpersóna sögunnar
er Una. Hún var kærasta Einars áður en hann fór til útlanda en giftist síðar
sögumanni. Þegar sagan gerist er hún farin frá honum. Una er kona sem
hefur ekki haft nein tök á að móta líf sitt sjálf, hún er dæmigerður þolandi og
það er því vel við hæfi að hún birtist í sögunni í vitund annarra, eins og aðrir
hafa skynjað hana. En stundum er eins og textinn taki völdin af sögumanni.
Þannig er eins og frásögn sem byrjar í munni sögumanns verði ósjálfrátt frá-
sögn Unu: „Una var farin að vinna í búð löngu áður en við Einar kynntumst
henni . . .“ en skömmu síðar segir um forstöðukonuna í bakaríinu þar sem
Una vinnur: „Alltaf var hún að skipta sér af manni“ (bls. 145). Þannig verð-
ur reynsla Unu ekkert aukaatriði heldur kemur skýrt fram í sögunni.
í Hringsól er það hins vegar kona sem segir söguna eða öllu heldur er það
hún sem lítur til baka yfir liðna ævi. Hún rekur ekki minningar sínar, þær
koma, ein af annarri, óskipulega að því er virðist í fyrstu en mynda að lokum
eina heild, eina mannsævi. Þegar upprifjunin hefst er konan orðin gömul
ekkja sem býr ein í stóru húsi. Þetta tímasvið sögunnar er þó alls ekki rammi
hennar, það er frekar eins og þráður sem er lætt þar inn í. Meginefni sögunn-
ar er hins vegar minningarnar sem eru frá ýmsum skeiðum ævinnar. í nútíma
sögunnar talar konan alltaf í fyrstu persónu en þegar rifjuð eru upp liðin at-
vik er yfirleitt sagt frá í þriðju persónu, þó er þetta ekki einhlítt, fyrir kemur
að sagt er frá liðnu atviki í fyrstu persónu, t.d. þessari minningu um móður
telpunnar/konunnar: „konan breiðir út faðminn, um úlnliðina púffaðar erm-
ar og lyftir mér upp, ég legg höfuðið við kinn. Um mig ylur. Hann fann ég
sjaldan aftur“ (bls. 50). Einstaka sinnum kemur fyrir að talað er í annarri
persónu, það er þegar konan ávarpar þann sem er að hlusta á hana, það er
Daníel, eiginmaður hennar sem hefur vitjað hennar framliðinn og knýr hana
til uppgjörs. Daníel kemur að sjálfsögðu mjög við sögu í minningum kon-
unnar en hans eigin minningar eru líka stór þáttur í sögunni, það eru minn-
mgar frá þeim hluta ævi hans þegar hann var í Þýskalandi á stríðsárunum.