Andvari - 01.01.1990, Page 84

82
KRISTJÁN ÁRNASON
ANDVARI
hefur ekki eingöngu brugðið sér í ýmis líki sem leikskáld, heldur og léð sín-
um eigin tilfinningum mál á annan og persónulegri hátt í hinum frægu sonn-
ettum sínum sem skipa þessum jöfri leiksviðsins einnig á fremsta bekk meðal
ljóðskálda.
Það verður því hiklaust að teljast viðburður í heimi bókmenntanna er
þessar sonnettur koma nú loks út allar með tölu í íslenskri þýðingu. Áður
hafa að vísu birst fimmtán þeirra í þýðingu Helga Hálfdanarsonar og var það
vissulega gott svo langt sem það náði. En þessar sonnettur eru því marki
brenndar að hver þeirra út af fyrir sig glitrar sem einstök perla, en saman
komnar mynda þær eitt meiri háttar djásn. Það þarf auðvitað ekki að taka
það fram að sonnetturnar eru síður en svo auðþýddari en leikritin, enda hef-
ur sonnettan, eða „sónhátturinn“ eins og hún er nefnd einhvers staðar af
þýðanda, löngum verið talin til dýrari hátta.
En áður en við snúum okkur að þýðingunum sjálfum, er rétt að minna á að
þótt þær kunni að svipta hulunni af persónu „svansins frá Avon“ að ein-
hverju leyti, eru þær sjálfar sveipaðar ýmsum hulum leyndardóma sem hafa
orðið tilefni mikilla vangaveltna og mörg lærð ritverk hafa verið sett saman
um. Það fer því ekki illa á því að þýðingu Daníels skuli vera fylgt úr hlaði
með ítarlegum formála hans um þau efni, þar sem leitast er við að kanna
samhengið milli kvæðanna og ævi skáldsins. Þetta er gert mjög rækilega og á
greinargóðan hátt, en hins vegar gætu einhverjum þótt þær skýringar sem
þar eru bornar á borð nokkuð einhliða, þar sem þær eru nær eingöngu
byggðar á kenningum eins fræðimanns af mörgum, sem heitir A.E. Rowse.
Honum tekst að vísu að láta allt ganga upp að því er virðist og það jafnvel í
smáatriðum, sem er auðvitað alltaf skemmtilegt, en kenningar hans eru þó
kannski ekki að öllu leyti á bjargi reistar og óyggjandi. Þessar kenningar
ganga út frá því að sonnetturnar séu ortar til jarlsins af Southampton, vernd-
ara skáldsins, og séu því einhvers konar skyldulof skjólstæðings til velgerð-
armanns líkt og Arinbjarnarkviða. Ef við tökum hins vegar hátíðlega hina
frægu tileinkun „to the onlie begetter of these insuing sonnets Mr W. H.“ og
skiljum ekki orðið „begetter“ sem „handhafi“ eins og Daníel gerir heldur
eftir algengari merkingu sagnarinnar „beget“ sem „sá er gat af sér“, þá
kynnu böndin að dómi sumra að berast að William nokkrum Herbert, jarli af
Pembroke, en fleiri nöfn með sömu upphafsstöfum hafa reyndar verið
nefnd í þessu sambandi, og gefur það hugsanlega nokkra skýringu á orða-
leikjum með nafnið „Will“ í sonnettu númer 135. Það er líka ástæðulaust að
leiða hjá sér sem eitthvað „óviðurkvæmilegt“ þann augljósa ástarhug sem
Shakespeare tjáir í sonnettunum til einstaklings af sama kyni á líkan hátt og
þau Sapfó hin gríska og meistari Michelangelo gerðu á undan honum. Hvað
sem þessu líður er formálinn hin gagnlegasta lesning á undan sonnettunum
og eftirmálinn, sem er samantekt um ástarkveðskap síðmiðalda, einnig vel