Andvari - 01.01.1990, Side 94

92
JÓNAS KRISTJÁNSSON
ANDVARI
námu, en hún getur verið samin seint á ævi Síurlu (d. 1284). Þarna getum vér
þá fært þessar sögur til um allt að hálfri öld frá því sem Björn gerir - og það
gerir einmitt Sigurður Nordal að því er varðar Eyrbyggju, Vatnsdælu og
Hænsa-Pórissögu.
Björn M. Ólsen telur Droplaugarsonasögu frá fyrstu áratugum 13. aldar,
en Sigurður Nordal er á annarri skoðun og skipar sögunni í annan aldurs-
flokkinn (um 1230-1280). Miðar hann þá við það að hún er samin á Austur-
landi, fjarri helstu lærdómssetrum landsins. „í þessum landsfjórðungi var
ekkert klaustur, og ekkert höfuðból á þessum slóðum er þekkt að iðkun bók-
mennta,“ segir hann réttilega. „Ef gert væri ráð fyrir, að Droplaugarsona
saga væri skrifuð fyrir eða um 1200 og væri þá eldri eða jafngömul Heiðar-
víga sögu og Fóstbræðra sögu, þá yrði annað tveggja að ætla að samning ís-
lendingasagna hefði hafist samtímis og sjálfkrafa í tveim landsfjórðungum,
sem væri ólíklegt um svo bókmenntalega nýjung, eða að Droplaugarsona
saga væri brautryðjandi rit meðal þessara sagna og hefði orðið til þess, að
tekið var að semja aðrar sögur.“ Samkvæmt þessu mundi Droplaugarsona-
saga varla vera eldri en frá 4. tug 13. aldar. Enn yngri er svo Vopnfirðinga-
saga af því að hún styðst við Droplaugarsonasögu.
Björn M. Ólsen telur hinsvegar Fóstbræðrasögu miklu yngri en Sigurður,
enda mun hann ekki hafa séð doktorsritgerð Sigurðar þegar hann samdi fyr-
irlestur sinn um söguna.
Ef vér færum nokkrar sögur nær í tíma, sem sé Fóstbræðrasögu úr fyrsta
flokki Sigurðar Nordals, en austfirsku sögurnar tvær úr elsta flokki Björns
og auk þess þrjár eða fjórar sem hann taldi gamlar vegna sambandsins við
Landnámu, þá má segja að tímasetning þessara tveggja fræðimanna sé næst-
um samhljóða. Og í síðustu flokkunum verður þetta jafnvel enn greinilegra,
svo langt sem umfjöllun Björns nær. Ef vér skoðum sögur á tímabilinu frá
1270-80 og fram um 1300, þá hleypir Björn Ljósvetningasögu fram á þann
tíma, en Sigurður hinsvegar Bandamannasögu; en að öðru leyti ber þeim
saman, og þrjár frægar sögur setja þeir báðir á þetta tímabil og í sömu röð:
Gunnlaugssögu, Hrafnkelssögu og Njálu. Og eftir 1300 ber þeim algerlega
saman um aldur allra þeirra sagna sem Björn nefnir á annað borð.
V
En hversu traust er þá þessi tímasetning sagnanna, í heild sinni og varðandi
einstakar sögur? Þegar á líður sagnritunartímann höfum vér ýmislegt áþreif-
anlegt og nokkuð traust að styðjast við. Pá má hafa gagn af aldri handrita,
skyldleika við önnur rit sem hægt er að tímasetja, atburði samtímans sem