Andvari - 01.01.1997, Side 123

andvari
í HEIMANA NÝJA
121
ber til um miðja nótt hjá mánanum hálfum“(53). Trylltur hlátur skógardís-
arinnar, skurk fyrir skáladyrum (67-8) og táknhlaðin örnefni á borð við
Gildruskógur (62) eru bæði ógnvekjandi og seiðandi.
Annað einkenni náttúruheimsins er ofgnótt fallegra hluta. Lýsingargleði
einkennir þulurnar og gjafir, kórall frá kónginum í sjávarþulunni og gjafir
móðurinnar, systranna og Maríu í tunglþulunni. Fleiri dæmi eru smíðar Lit-
ars í þulunni „Sólrún, Gullbrá, Geislalín!“: Gylltur stóll, gersemar, höfuð-
djásn, hálsmen, hringur og lindi, silfurhnappur og sylgja, söðull og keyri og
gullskeifa undir gæðing (50). Skartgirni gætir sérstaklega í lýsingum karl-
manna, svo sem huldusveinsins sem hin mennska kona í þulunni um Álfa-
hvamm eignar sér: „Hann á brynju og bitra skálm, / bláan skjöld og gylltan
hjálm, / hann er knár og karlmannlegur, / kvikur á fæti, / minn sveinninn
mæti, / herðabreiður og hermannlegur, / höndin hvít og smá, / augun djörf
°g dimmblá / dökkri undir brá.“(52)
Skrautið er önnur hlið þess hömluleysis sem einkennir náttúruna í þul-
unum. Það er hluti af frelsi náttúrunnar en frelsisþrá er eitt meginstefja í
þulunum. Ljóðmælendurna dreymir um algleymi sem felst í að kasta öllu
frá sér og líða um loftin blá, öðlast algert frelsi til að lifa og njóta. Frelsið
felur í sér lausn frá öllum sorgum. Stundum verður sú lausn að bíða dauð-
uns, eins og í kvæðinu um máfinn (56-7). í öðru kvæði finnst hið algera
frelsi í útópískum draumi (61) og svefninn leysir bæði Kalastaða-Gunnu
(63) og sæfarendur frá striti sínu (70).
Frelsið er hlutur karlmannsins í áðurnefndri þulu um Val hinn víðförla.
»Á sér þolir hann engin bönd, / alltaf er nýtt að kjósa.“(58) en í þulunum
kemur fram uppreisn konunnar gegn þeim mun, þar tekur hún frelsið sjálf.
Stundum öðlast hún það með kynferðislegum tengslum við sveina úr öðr-
um heimi, eins og hafmeyjan og selurinn í sjávarþulunni. Þannig fær unn-
ustan í kvæðinu um Sólbrá gjafir frá dvergnum undir fossinum fyrir tilstilli
Unnusta sem virðist úr öðrum heimi (50). Önnur fer á ball með unnusta úr
álfheimum (52-3). Þeirri þriðju er rænt af Hjörvarði konungi úr Naumudal,
hún gefur sig ævintýrinu á vald og standa allir himnar opnir fyrir þó að illa
frri að lokum (64-6), rétt eins og fyrir stúlkunni sem eyðir æskugjaldi sínu
við Gleðibrunna (62). Enn ein gerist hafmey og hlýjar ungum sveini sem
situr á mararbotni og grætur en er rekin burt af afbrýðissömum Ránardætr-
Unr. Þá gerist hún sírena og hefnir sín á karlkyninu með því að lokka sæfar-
endur til Furðustranda (70). í þulunum koma konur fram sem gerendur en
ekki þolendur, sjálf en ekki viðföng.
Þulur Theodoru falla því vel að hugmyndum Annis Pratt um skáldskap
kvenna. Hún telur að þar komi fram hvernig langanir þeirra rekist á hug-
t^yndir samfélagsins um kvenhlutverkið. Sú togstreita sé endurómur goð-
sagnarinnar um Apollón og Dafne sem endurspeglist í frelsisþrá unglings-