Andvari - 01.01.2000, Side 115

andvari
KRISTNITAKA ÍSLENDINGA OG MENNINGARÁHRIF HENNAR
113
norðlensku kristniboðssögunum til þess að forðast að varpa skugga á for-
ystuhlutverk Gissurar hvíta, þá gildir engin þessara röksemda til þess að
hafna sögulegum kjarna þeirra.
Hitt atriðið sem gerir Ara grunsamlegan er hvernig hann fer með Olaf
konung Haraldsson, Ólaf helga, sem kom til valda í Noregi um 1015 og er
nú jafnan talinn sá maður sem í raun kristnaði Norðmenn og stofnaði
norska kirkju.34 Ólafur konungur Tryggvason féll árið 1000, og eftir það tók
yið í Noregi 15 ára tímabil, þegar landið var undir stjórn jarla sem létu sér
standa á sama um hvað fólk trúði á. Öllum heimildum ber saman um að
Norðmenn hafi týnt kristni sinni að miklu leyti á þessu skeiði og því verið
kristnaðir tvisvar. Jafnvel Oddur Snorrason, ævisöguritari Ólafs Tryggva-
s°nar, dregur ekkert úr því og lýsir verki söguhetju sinnar svo:35
Ok var þó mjök með nafni einu kristnin í mörgum stöðum, ok svá myndi ok orðit
hafa, nema komit hefði annarr at styrkja hana ok undir sik at brjóta fólkit. Ok var sá
með sama nafni, er var Óláfr Haraldsson, er þó hafði engu minni krapta til at styrkja
Guðs kristni, en stundina miklu lengri.
Konungasögunni Fagurskinnu ber saman við Odd um þetta. Þar segir um
jarlana Eirík og Svein Hákonarsyni, sem réðu fyrir Noregi milli Ólafanna
tveggja, að „engum manni þrpngðu þeir til kristni, nema létu g0ra hvern
Sem vildi, ok um þeira daga spilltisk mjgk kristni, svá at náliga var alheiðit
Urn Upplgnd ok inn um Þrándheim, en helzk kristnin með sjónum.“36 Sama
Segir Snorri Sturluson í Heimskringlu.37
En Ari nefnir Ólaf Haraldsson tvisvar, í hvorugt skiptið í sambandi við
kristnisögu, kallar hann á báðum stöðum Ólaf digra, en ekki Ólaf helga,
ýins og hann hafi ekki hugmynd um heilagleik konungs, um það bil öld eft-
lr dauða hans.38 Ólafur var þó skrínlagður árið eftir að hann féll, og ef við
Eúum tímasetningu dróttkvæða tóku íslensk skáld að yrkja um jarteinir
hans strax á næstu árum. Um miðja 11. öld voru menn farnir að dýrka hann
suður á Englandi, þar sem hann varð tískudýrlingur á síðari hluta aldarinn-
ar- Adam frá Brimum gerir mikið úr dýrkun hans í kirkjusögu sinni.’9 Virð-
lngarleysi Ara fyrir Ólafi verður því varla skýrt með vanþekkingu, fremur
að hann hafi viljað forðast að láta dýrlinginn skyggja á það sem þeir höfðu
homið til leiðar saman frændurnir Olafur Tryggvason og Gissur hvíti.
, Aðrar sögur, skrifaðar á 13. öld, gera raunar ekki mikið úr hlutdeild
Ulafs Haraldssonar að kristnun íslendinga heldur. Þó er minnst á að hann
hafi sent þeim trúboðsbiskup, timbur í kirkju á Þingvöllum og klukku til
hennar, ennfremur að Ólafur hafi átt frumkvæði að því að íslendingar af-
namu þær heiðnileifar sem Þorgeir lögsögumaður hafði löghelgað við
kristnitöku, að eta hrossakjöt, bera út börn og blóta á laun.40 Eins og áður