Andvari - 01.01.2000, Blaðsíða 84

82
EYSTEINN ÞORVALDSSON
ANDVARI
ekki þótt þessi ungi maður kynni lítt að virkja hana. Stopular ritmennsku-
tilraunir hans mistókust. Hann var lengstum að bíða eftir eigin andríki en
skorti bæði einbeitingu og þolgæði og auðvitað kunnáttu. Af frásögnum
hans má ætla að hann hafi trúað hinni gamalkunnu hugmynd um guðlegan
innblástur; hann beið stundum eftir andagift með blýant og auða örk, en
ekkert gerðist. Hann bjó sig ekki undir að framfylgja lífskölluninni með
skipulegri undirbúningsvinnu, þjálfun í meðhöndlun tungumálsins eða
markvissri könnun bókmennta. Hann lagði sig ekki í líma til að kynna sér
hin veigamestu skáldverk og læra af viðurkenndum meisturum. í viðtali
segir hann: „[. . .] ég hef aldrei komizt í gegnum íslendingasögur.“3 En
hann las skáldsögur þegar á barnsaldri, einkum þýddar, og að sjálfsögðu
hefur það auðgað orðaforða hans.
Helsti undirbúningur Hannesar fyrir skáldskapariðkun og orðabúskap
var þýðingastarf hans. Það reyndist honum dýrmætur lærdómur. Tuttugu
og þriggja ára gamall var hann tekinn að þýða sögubækur en þýðingastörf
tók hann ekki að sér af skáldskaparáhuga heldur var þetta brauðstrit. Þýð-
ingar knýja vissulega á um málsköpun, en þegar hann fer að glíma við
ljóðaþýðingar, verður það ekki einungis þjálfun í orðleikni, heldur losnar
hans eiginn sköpunarmáttur úr læðingi.
í Framhaldslífi förumanns ljóstrar Hannes því upp að hann hafi, að
áeggjan Steins Steinars, barist við þá raun í þrjár vikur árið 1947 að reyna
að þýða Eyðilandið en orðið að leggja niður vopnin í miðju ljóði eftir
harða viðureign. Hann birtir meira að segja sýnishorn úr þýðingunni sem
áréttar tengsl æskuverka hans við þetta fræga verk Eliots. Þau tengsl voru
auðvitað löngu augljós og Hannes hafði sjálfur minnst á þau í Birtings-
viðtali 1958. En í því sama viðtali virðist hann telja að tilmæli Steins hafi
verið fráleit og hann getur ekkert um tilraun sína til að þýða þennan fræg-
asta bálk í ljóðlist tuttugustu aldar.4 En viðureignin við Eyðilandið reyndist
honum heilladrjúgt veganesti. Þótt hann yrði að gefast upp við þýðinguna
beindi tilraunin honum á leið til skáldskapar og vakti jafnframt áhuga hans
á ljóðaþýðingum.
Eftir atlöguna að Eliot þýddi hann úr sænsku ljóðið „Fimm mínútna leið
frá bænum“ eftir tékkneska skáldið Vitizslav Nezval. Hin nánu kynni
Hannesar af þessu ljóði áttu einnig þátt í að beina honum í átt til stíls og
myndmáls sem hentuðu honum.5 Stax á eftir orti hann „Borgarnóttina“.6
Þrátt fyrir allt vaknaði honum von í brjósti: „Hvað nú? hafði mér kannski
opnast svolítil æð í eigin barmi? Ég orti kvæðið „Borgarnóttin“ og taldi
það gott. Síðan ekki meir.“7