Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2000, Blaðsíða 164

Andvari - 01.01.2000, Blaðsíða 164
162 ÞÓRIR ÓSKARSSON ANDVARI samtímamanna Matthíasar, þeirra á meðal Gísla Brynjúlfssonar og Bene- dikts Gröndals.15 Matthías var reyndar einn fárra íslenskra höfunda 19. aldar sem tengdi líf sitt og skáldskap rómantík. Ungdómsárum sínum lýsti hann sem «hinu rómantískasta tímabili» ævi sinnar, en árið 1871 er hins vegar svo komið að hann segist hvorki vilja né kunna lengur «að rómanticera yfir þetta land», þótt hann gerði það að vísu á sínum góðu stundum.16 Viðhorf hans mótuð- ust þannig af gagnrýni og efa. Matthías er sömuleiðis einn fárra Islendinga sem hafa bendlað Jónas Hallgrímsson við evrópska (þýska) rómantík og náttúruheimspeki hennar. í fyrirlestri frá 1905 sagði hann t. d.: «líklega hef- ur honum bezt geðjazt að heimsskoðun Schel[l]ings og annarra róman- tískra heimspekinga. En út í þá sálma er ekki vert að fara lengra. Guðs- trúin hefur eflaust enzt honum hans stuttu leið.»17 í bók sinni tekur Svava Jakobsdóttir upp þennan þráð og gerir að megin- þætti í greiningu sinni á skáldskap Jónasar. í umfjöllun sinni um «Ferða- lok» segir hún t. d.: . . . Ferðalok byggist á hugmyndafræði sem felur í sér einhyggju og trú á möguleikum skáldlegs ímyndunarafls til að sætta andstæður í veröldinni. Slík hugmyndafræði beinir athyglinni að fagurfræði Schellings og bókmenntakenn- ingum rómantíska skeiðsins. (69) í þessari greiningu sinni ræðir Svava talsvert um hugtak Schellings «hug- sæisraunsæi» (ideal realismus), sem ætlað var að skýra «samruna eða víxl- verkun andstæðnanna raunsæis og ídealisma (hugsjónar)» (102), og telur að í því sé fólginn lykillinn að ritunaraðferð Jónasar. Segja má að Svava gangi hér feti lengra en áður hefur verið gert í að orða Jónas við hinn heimspeki- lega skóla þýskrar rómantíkur, og reyndar er greining hennar án efa ein- hver ýtarlegasta lýsing á hugmyndum þess skóla sem til er á íslensku. Ólíkt því sem Matthías Jochumsson virðist álíta telur hún að vel megi samræma heimspeki Schellings kristinni guðstrú Jónasar. I því samhengi vísar hún m. a. til þeirrar skoðunar Schellings «að sama hugmyndafræði búi að baki kristni og náttúruheimspeki og felist hún í því «að sjá hið óendanlega í hinu endanlega»». Rómantík 19. aldar sé með öðrum orðum nátengd rómantík miðalda og «trúardulúð miðaldakristni» (125). Þessi skilningur Svövu á rómantíkinni leiðir hana á vit norrænna bók- mennta, texta á borð við Völuspá, Hávamál, Sólarljóð og íslensku hómilíu- bókina, sem hún telur að Jónas noti í «Ferðalokum» við að skapa sína einkagoðsögn þar sem bæði persónusaga skáldsins og saga þjóðarinnar kristallist. «Ferðalok» séu að hluta til «menningarpólitískt kvæði sem boðar lausn landsins úr álögum og nýja reisn í samtímanum með endurheimt for- tíðar» (133). Meginviðhorf Svövu eru því að nokkru leyti þau sömu og
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.