Andvari - 01.01.2000, Blaðsíða 152

150
ÞÓRIR ÓSKARSSON
ANDVARI
dánartíðni Hafnarstúdenta úr tæringu» (103). Stúdentar hafi með öðrum
orðum borið meinsemdina með sér frá íslandi, þótt hún færðist svo í auk-
ana í röku og menguðu lofti Kaupmannahafnar. Petta leiðir hugann að ytri
aðbúnaði í Bessastaðaskóla sem menn hafa oft litið til með nokkurri glýju í
augunum, og þá m. a. vísað til endurminninga eins skólapiltanna, Páls Mel-
steðs: «Líkaminn varð þar harður og hraustur, það gjörðu glímurnar, knatt-
leikurinn og sundið, ásamt kröftugri og nógri fæðu» (sbr. Sveinn Yngvi
Egilsson, 30). Þessi frásögn stangast svo mjög á við þær samtímaheimildir
sem Aðalgeir byggir kenningu sína á að lesendur hljóta að æskja skýringa
eða a. m. k. gleggri greinargerðar um Bessastaðaskóla en nú liggur fyrir.
Lesendum sem sækjast eftir staðreyndum ætti annars að falla rit Aðal-
geirs vel í geð, því að hann byggir það mjög á orðréttum tilvitnunum í þær
heimildir sem honum voru tiltækar hverju sinni, bæði prentaðar bækur og
óútgefin skjöl og bréf. Sennilega munu fáir það vel að sér um 19. öldina að
þeir finni hér ekki fjölmargt nýtt og áhugavert, slík uppspretta er ritið að
fróðleik. Höfundurinn verður ekki heldur sakaður um að gera vissum ein-
staklingum óeðlilega hátt undir höfði en vanrækja aðra. Rit hans er í raun
og veru safn fjölmargra smásagna af einstaklingum og aðstæðum þeirra í
«Borginni við sundið». Þar fá þúsund blóm að blómstra, að vísu eftir efnum
og ástæðum hverju sinni. Að þessu leyti skapar ritið visst mótvægi við kan-
óníseringu síðari tíma, þá viðleitni að skilja kjarnann frá hisminu.
Sumir þeirra einstaklinga sem Aðalgeir færir í tal hafa yfir sér þjóð-
sagnakenndan blæ, svo sem hinn svakafulli slarkari, kvennamaður og «kon-
unglega hirðskáld» Ögmundur Sívertsen, en aðrir harmsögulegan, þeirra á
meðal skammlífu efnispiltarnir Lárus Sigurðsson og Skafti Tímótheus Stef-
ánsson. Enn aðrir eru sveipaðir «rómantískri» dulúð, svo sem hin gáfaða
og vel lesna Kristjana Jóhanna Briem sem sænska skáldið Tegnér kallaði
«den smukke Heklainde» og öll Ítalía varð ástfangin af, en íslenskir stúd-
entar náðu einhverra hluta vegna aldrei sambandi við (28). Sumt af þessu
fólki verður smám saman góðkunningjar lesandans og gæti augljóslega orð-
ið efniviður í mun lengri umfjöllun, ef ekki fræðimanna þá skálda og rithöf-
unda. Bók Aðalgeirs leiðir t. d. í ljós hversu brýnt það er að rita ýtarlega
ævisögu Finns Magnússonar (1781-1847) leyndarskjalavarðar og prófessors,
gera grein fyrir viðamiklum fræða- og ritstörfum hans og kanna þau áhrif
sem hann án efa hafði á danska og íslenska samtímamenn sína.
I höndum Aðalgeirs Kristjánssonar yrði slík ævisaga væntanlega með allt
öðru og fræðilegra sniði en rit Páls Valssonar um Jónas Hallgrímsson. Páll
notfærir sér að sönnu allar tiltækar heimildir um ævi og störf Jónasar, en
þegar þær þrýtur er hann óragur við að skálda frjálst í eyðurnar og geta sér
til um hugsanir manna og tilfinningar eða einstök atvik sem engar eða ein-
ungis fátæklegar upplýsingar hafa varðveist um. Það er fróðlegt að bera