Andvari - 01.01.2000, Side 141

andvari
SAMFERÐA í SÓKN TIL SJÁLFSTÆÐIS
139
V.
Alexander McGill andaðist að heimili sínu í Glasgow 23. september 1973.™
Hann hafði sest í helgan stein árið 1956, að sögn Christine Dickson, en það
sama ár lést einnig eiginkona hans Eileen.79 Þá voru liðin mörg ár síðan
hann sagði sitt síðasta orð um íslensk málefni, ef marka má þögn heimild-
anna. Hitt er aftur á móti annað mál að áhugi hans á íslandi varði lengur
en búast hefði mátt við í Ijósi þess að hann kom aldrei til landsins. Ber
einnig að gæta að því að samskipti hans við íslenska kunningja virðast ein-
ungis hafa verið í formi bréfaskrifta.
Dóttir McGills heldur því fram að rekja megi áhuga föður hennar að
miklu leyti til Locke-Bremner verðlaunanna sem háskólinn í Glasgow
veitti honum.80 Þessi verðlaun fékk hann hins vegar ekki fyrr en 1925 og því
telst sú skýring varla fullnægjandi, enda hafði hann þá þegar ritað mikið
um íslensk málefni. Enginn vafi leikur þó á því að vinátta McGills við
Snæbjörn Jónsson bóksala gaf Skotanum ástæðu til að rækta tengslin við
Island og sjálfsagt gat Snæbjörn bæði séð McGill fyrir lesefni og leiðbeint
honum um íslandssöguna.
Ef leita á skýringa á íslandsáhuga Skotans liggur beinast við að horfa til
eldheitrar þjóðerniskenndar hans, þjóðerniskenndar sem mótaðist einkum
af því að sjálfur taldi hann sig hluta af smáþjóð sem undirokuð hafði verið í
menningarlegu og pólitísku tilliti af grimmúðlegu nýlenduveldi. Sú stað-
reynd að McGill var af írskum ættum styrkti vitaskuld þessa tilfinningu
hans, enda höfðu írar yfir meiru að kvarta en Skotar. Á íslandi gat hann
svo fundið þjóð sem margt átti sameiginlegt með írum og Skotum að þessu
leyti, í það minnsta í hefðbundinni orðræðuhefð þjóðernishyggjunnar.81 í
huga McGills voru íslendingar því samferðamenn íra og Skota í sókn
þeirra til sjálfstæðis. Það skaðaði þá ekki að hægt var að færa rök fyrir því
að Irar, Skotar og íslendingar væru frændþjóðir.
Niðurstaðan er sú að með góðum vilja hafði McGiIl rambað á þjóð sem
hann taldi í sama báti og þær þjóðir sem stóðu hjarta hans næst og hann
atti því auðvelt að taka málstað Islendinga upp á sína arma. Þegar við bæt-
lst að McGill hafði skoðað sögu íslendinga og aflað sér persónulegra
tengsla á íslandi þarf kannski engan að undra að um nokkurra ára skeið
taldi Skotinn sig einlægan vin íslands.
TILVÍSANIR
Þröstur Helgason bókmenntafræðingur las greinina yfir í handriti og Edda Magnus stjórn-
niálafræðingur veitti ómetanlega aðstoð við heimildaöflun í Edinborg 1998-1999. Kann ég
PLÍm bestu þakkir fyrir, sem og Ragnheiði Kristjánsdóttur sagnfræðingi sem óafvitandi