Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 12

10
GUNNAR STEFÁNSSON
ANDVARI
spoma við.“ Kristján Ámason prófessor bendir á kæruleysi gagnvart íslensku
máli sem speglast í minni áhuga stjómmálamanna, en það sjáist á því að
íslenskukennsla hafi verið skorin niður á öllum skólastigum. Þannig hefur
stöðugildum við íslenskuskor Háskóla íslands verið fækkað á undanförnum
árum. „Innan sjálfs háskólasamfélagsins hefur mörgum verið uppsigað við
hreintungustefnuna,“ segir Kristján. „Meira að segja hefur því verið haldið
fram að vemdunarstefnan hafi þveröfug áhrif og ýti frekar undir hnignun
íslenskunnar en vemdun hennar.“
Þannig talar það fólk sem vinnur úti á akrinum og í heimi fræðanna og
gerst má þekkja. Ekki er þetta uppörvandi, en einhvem veginn trúverðugra
en skjall og skrum þeirra „bjartsýnu“, manna sem fullyrða að íslensk tunga
hafi aldrei verið sterkari en nú á tímum! Raunsæ skoðun á stöðunni hlýtur að
vera fyrsta skilyrði þess að eitthvað sé gert við vandanum. Einstrengingsleg
hreintungustefna er vissulega ekki vænleg til árangurs nú á tímum. En und-
anlátssemi er það áreiðanlega ekki heldur. Það er engan veginn auðvelt við-
fangsefni að bregðast við svo að gagni komi. Sterk öfl vinna á móti, „alþjóða-
væðing“ sem í mállegu tilliti þýðir að vísu ekki annað en enskuvæðing.
íslensk tunga þarf að geta tekist á við nýja tíma af fullri festu og glímt við
ný svið þjóðlífsins. Leiðtogar okkar tala tíðum hátíðlega um framfarir sem
engan enda taki. En þeir hafa jafnan mesta tilhneigingu til að haga svo orðum
sem þeir halda að almenningur vilji helst heyra. Slíkt er kallað lýðskrum.
Þess vegna þýðir ekki að mæna á forustumenn. Ekkert nema vakandi almenn-
ingsálit sem metur og virðir móðurmálið, í senn sem tjáningartæki og menn-
ingarleg verðmæti, getur hér nokkru orkað. Það er spurt um framgöngu hvers
og eins á sínum takmarkaða vettvangi. Þannig má hamla gegn þeirri „þróun“
að þjóðtungan þoki úr sínum sessi. Eigum við ekki að reyna það nú í byrjun
tuttugustu og fyrstu aldar? Eða er okkur kannski sama þótt „þróunin“ grafi
undan máttarstoðum móðurmálsins eins og gráðugt skrímsli sem engu eirir
nema því sem eykur gróðann?
Gunnar Stefánsson