Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 138

136
ÖRN ÓLAFSSON
ANDVARI
að líkja trjákrónum í vindi við stökktjald (trampolínu), það er myndrænt, en
trén eru þá blinduð (xiv, 2). Kunnuglegt er það að líkja skýjum við tum, en
hér bætist við að hann grefur bergmál okkar (xvii, 10, fiðlan rennur braut
sína (líkt og tungl) umhverfis dimma plánetu hjartans (xxxix, 2), það blikar
á krómaðan harmleik innan við naflann (xxxv, 5). Nokkuð sérkennilegra er
að sjá sig settan sem stein inn í múrvegg haturs, einkum þegar þar við bætist
samkennd steinanna, sem er eins og gleði lyngs! (xxviii, 7-8). Sniðin augu
em með hellisskúta reykblás svala, sem kennir fallandi dropum angistar!
(ix, 3-4). Stormi er líkt við fellt dýr, en óður hundur lepur [blóð?] úr hálsi
þess (xxv, 2). Hinsta [!] brim hafsins týnist í völundarhúsinu og ljósker em
tendruð í kóralaugum hins sökkta og þegar þau speglast í blæðandi vömm
árans, spólumst við ósýnileg inn í hella hvert annars (xix, 7-10), en skrjáfið
í brostnu köngulóametinu hræddi fugl gleymskunnar til jámvængja, sem
rispuðu ljósbláan mosa himins og stökktu rauðu á máttugt knýttan hnefann
þangað til hljómurinn sauð og fjallstindamir brotnuðu til þess að sólin dveld-
ist lengur (xxiii, 7-12). Þetta ætti að nægja til að rifja upp áþekk dæmi, áður
talin. Lesendur geta óljóst skynjað eitthvert samhengi, sérstaklega í undir-
öldu tilfinninga, en hér er vandlega girt fyrir röklegan skilning.
I Tímanum og vatninu er svipað á ferli, og hafa mörg dæmi þess þegar
komið fram, en um þverbak keyrir í dæmum sem: „Handan blóðþyrstra vara/
hins brennandi efnis/ vex blóm dauðans" (3) -það samræmist ekki skynheimi
okkar né líkingahefð að blóm vaxi bak við varir, hvað þá varir hins brennandi
efnis, sem ekki verður vitað hvað er. „Á homréttum fleti/ milli hringsins og
keilunnar/ vex hið hvíta blóm dauðans“ (3). Þetta er óskiljanlegt vegna þess
að flötur getur vart verið homréttur á hring og keilu, sem hann stendur á
milli, og á hvað þá? Síðan koma samtengdar andstæður þessara stærðfræði-
fyrirbæra, blóm og dauði. Ætla mætti að „engill hraðans“ færi hratt í gegnum
eitthvað, en það er þá öfugt, líkt og þráfaldlega sést hjá Lindegren (skamm-
byssa leitar handar, sjúkdómur flýr undan smásjá, o.fl. þ.h.): „Dagseldur,
ljós,/ í kyrrstæðum ótta/ gegnum engil hraðans,/ eins og gler“ (7), síðasttalin
viðlíking gerði þetta fullkomlega óskiljanlegt, væri svo ekki fyrir. Líking
um (þiðnandi) fjall tímans sáum við í Tímanum og vatninu, en í Lokaljóðum
Steins verður hún enn torræðari við að það færist í hönd manns: „Eins og
fleygmyndaður veggur/ rís fjall tímans/ upp af flötum lófa17 mínum“. (Augu
mín, 3) og „stend ég blindur og einn/ með fjall tímans/ í framréttri hendi“
(Augu mín 4). I sama ljóði rennur líkami mælanda á undarlegan hátt saman
við hafið (líkt og Hallberg benti á um mannen utan vág): „Augu mín týndust
í hafið/ og hafið rann burt/ yfir hendur mínar“ (Augu mín 1).
I ljósi framangreinds eru auðskilin einkunnarorð fyrstu útgáfu Tímans
og vatnsins, orðuð af Archibald McLeash: „A poem should not mean but
be“. Áður orðaði Mallarmé það reyndar skýrar: „Bókmenntir eru gerðar úr