Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 87

JÓN YNGVI JÓHANNSSON
Að horfast í augu við tómið
- eða trúa
Um Kaktusblómið og nóttina eftir Jón Viðar Jónsson
Verkefnin sem ævisagnaritarar skálda standa frammi fyrir eru misjöfn. Eftir
sum skáld liggja ekki einungis hillumetrar útgefinna verka, heldur einnig
vel skipulögð skjalasöfn sem spanna yfir áratugi þar sem ganga má að
bréfasöfnum, dagbókum og öðrum persónulegum heimildum frá öllum ævi-
skeiðum. Hitt er svo líka til að allt sem liggur eftir eitt skáld séu örfá verk
°g bréf á stangli. Stærð heimildasafnanna er þar að auki sjaldnast í neinu
samhengi við sess skáldanna í bókmenntasögunni.
Jóhann Sigurjónsson fellur augljóslega í síðari flokkinn. Heimildir um líf hans
eru af skomum skammti. Einkum er lítið til af bréfum sem honum bámst og
heilu tímabilin í lífi hans og fjölskyldu hans eru hjúpuð þoku. Ekki bætir úr skák
að fylh hefur verið upp í þessar eyður með margvíslegri goðsagnagerð. Minning
Jóhanns hefur í ríkara mæli en flestra annarra skálda á tuttugustu öld orðið upp-
spretta goðsagna og getgátna. Þeim heimildum sem til eru hefur verið ritstýrt og
uin sumt hefur verið þagað vísvitandi. Sú leið sem Jón Viðar Jónsson hefur valið
til að gera ævi og skáldskap Jóhanns skil í bók sinni Kaktusblómið og nóttin er
góð lausn á þessum vanda. Hann gerir enga tilraun til þess að spinna einn heil-
legan söguþráð úr ævi Jóhanns, um þá aðferð talar hann raunar nokkuð háðslega
1 formála, enda séu höfundar þá að láta ,,rétt eins og þeir væm alvöru skáld .'
Lausn Jóns Viðars er allt önnur. Kaktusblómið og nóttin er safn 38 nokkuð
sjálfstæðra kafla þar sem komið er að efninu úr ólíkum áttum. Með þessari
aðferð fær hin fræðilega umfjöllun miklu meira vægi en í ævisögum þar sem
æviferill skálds er rakinn í tiltölulega réttri tímaröð og samfelldri frásögn.
Jón Viðar getur tengt á milli ólíkra tímaskeiða og fléttað saman umfjöllun
t*rn einstök verk á þematískum forsendum eða einbeitt sér að umfjöllun um
einstök verk og greiningu þeirra í meiri mæli en hægt er með góðu móti
í hefðbundnari ævisögu. Bók Jóns Viðars er þess vegna stærra framlag til
umræðu um Jóhann sem skáld en margar þeirra ævisagna skálda sem komið
hafa út á undanförnum árum.