Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 139

ANDVARI
UPPSPRETTUR TÍMANS OG VATNSINS
137
orðum, ekki úr hugmyndum." Sveinn Skorri segir í lok tv. greinar sinnar
(bls. 195) um þetta, að ljóð skuli ekki merkja, heldur vera, að „vandséð sé í
hverju öðru vera ljóðs sé fremur fólgin en merkingu þess.“ En eins og svo oft
í módemum ljóðum virðist vera ljóðsins fremur felast í leik að væntingum
lesenda til merkingar orða og textaheildar, leik þar sem þeim væntingum er
oft brugðist (sjá rit mitt 1992, bls. 65, m.a.). En í þessum óskiljanlegu orða-
samböndum skynja lesendur þá vegvillu, úrræðaleysi, sem um er talað.
Samanburður Ijóða Steins
Hér hefur komið fram margt sameiginlegt Tímanum og vatninu og þessum
öðrum ljóðum Steins sem tekin vom til samsanburðar, og Steinn gaf ekki út
á bók sjálfur. Líklegt er að a.m.k. sum þeirra hafi hann ekki talið tilbúin til
útgáfu, því fyrir kemur að tvö mismunandi ljóð hafi sama titil, „Hugmynd“.
Að vísu er aðeins meira af kerfisorðum í Tímanum og vatninu en í Loka-
Ijóðum Steins, en sama hlutfall sértækra orða. Safn sérkennilegra líkinga var
og í sama hlutfalli ef miðað er við heildarorðafjölda textans18. Nokkuð meira
bar á litarorðum í Tímanum og vatninu en í Lokaljóðum Steins. Sveinn Skorri
segir í tv. grein 1971 (bls. 192):
Eðlilegast virðist að líta á Tímann og vatnið sem úrval, er Steinn hefur gert úr kvæðum
sínum frá tilteknu kveðskaparskeiði með ákveðin sjónarmið í huga. [...] eftir að hann
hefur safnað kvæðunum í Dvalið hjá djúpu vatni [frumgerð frá 1947], komast þó tvö
þeirra aldrei inn í Tímann og vatnið. I þeim báðum kemur fyrir sama minni, fax hests, og
einnig er talað um „hófspor í vatni“ [...] flestum kvæðanna er sameiginlegur ákveðinn
hugblær, og í þeim eru endurtekin ákveðin minni, sem leikast á. [...] Nokkur þessara
minna mynda tvenndir eða andhverfur (antitheses), er nærri liggur að líta á sem merking-
arlega burðarása verksins: tími-vatn: ég - þú; minn - þinn; nálægð - fjarlægð; hreyfing
- kyrrstaða.
Þar sem Sveinn Skorri rekur að öll ljóð seinni útgáfu nema tvö höfðu birst
þegar fyrri gerð birtist, fer ekki milli mála að 1. gerð er úrval þessara ljóða,
og 2. gerð líka, þá höfðu einnig birst ljóð sem hér hafa verið skoðuð í Loka-
Ijóð Steins („Hvítur hestur“ og „Gamall maður og hvítt hús“). Spumingin
er bara hvaða sjónarmið réð vali og röð ljóðanna. Taka má undir sjónarmið
Sveins með því að segja, að hefði meira verið um hesta, þá hefði þróttarmynd
þeirra truflað þá kyrrð sem ríkir í ljóðabálkinum. Sveinn Skorri ályktar (í
framhaldi síðast tilvitnaðra orða, á bls 192):
Sú athugun sem hér hefur verið gerð á lokaþætti sköpunarsögu Tímans og vatnsins virð-
ist ekki benda til þess, að verkið hafi frá upphafi verið hugsað sem ein heild, heldur hafi
heimur þess tekið á sig formgerð sína smátt og smátt.