Æskan - 01.01.1975, Qupperneq 7

Þegar Stanley var drengur, réðst hann á ruddamennið, sem stýrði fátækrahælinu þar
sem hann var, og flýði síðan í þeirri trú, að maSurinn væri látinn.
trú, að hann kynni að fara að svona
körlum.
Þessar voru aðfarir Stanleys —
snögg og djarfleg ganga, þar sem
hann barðist við hvern þann Afríku-
mann, sem setti sig upp á móti hon-
um. Þannig missti hann marga af
mönnum sínum, bæði úr sjúkdóm-
um og þreytu, en hann náði tak-
marki sínu og sigraði. Stanley sigr-
aði í næstum hverju því, sem hann
tók sér fyrir hendur. Þegar hann
var í framboði í þingkosningum
nokkrum árum síðar, mátti heyra
kallað „blóðmaður11 í sölunum og
á götunum, þar sem hann hélt ræð-
ur sínar, en engu að síður náði
hann kjöri. Velgengnin komst upp
í vana hjá honum.
Var þessi járnmaður þá skrímsli?
Var þessi landkönnuður, sem
heilsaði hinum löngu horfna Living-
stone lækni svo hógværlega með
hinum fleygu orðum „Livingstone
læknir, býst ég við?“, grimmari en
blóðþyrstustu villimenn Afríku?
Til að fá svarið við þessum spurn-
ingum verður að kanna hið einstaka
líf Henrys Mortons Stanleys, því
það er aðeins með því að líta á
sesku hans, sem manni verður Ijóst,
hvað rak hann áfram og hvers
vegna hann var, þrátt fyrir galla
sína, eitt af mikilmennum síns tíma.
Raunverulegt nafn hans var John
Rowiands, og hann fæddist 1841
í Norður-Wales. Hann var óskilget-
inn sonur konu, sem afneitaði hon-
um miskunnarlaust. Ættingjar hans
voru litlu skárri, og hann var fluttur
í fátækrahæli staðarins, þar sem
fátæk gamalmenni, munaðarleys-
ingjar og börn, sem enginn kærði
si9 um, lifðu mesta eymdarlífi.
St. Asaph fátækrahælið, þa'r sem
hann bjó, var verra en slík hæli
voru að jafnaði, því yfirmaður þess,
James Francis, var grimmdarsegg-
ur, sem síðar var úrskurðaður geð-
veikur. Hinn ungi John hlaut að
vísu nokkra menntun, en þjáðist
eins og hinir hælismenn vegna
hins stranga aga harðstjórans, sem
stýrði þeim, eins og það að enginn
elskaði þá væri ekki næg refsing.
Dag nokkurn hýddi Francis allan
bekkinn vegna þess að krotað hafði
verið.á eitt skólaborðið og enginn
játaði á sig „glæpinn". John and-
mælti þessu og var þess vegna hent
á bekk og hlaut högg í magann af
þungum staf Francis.
John, sem varla var með rænu
eftir meðferðina, sparkaði í andlit
kvalara síns og braut gleraugun
hans. Francis féll við og höfuð hans
slóst við steingólfið. John hélt, að
hann hefði drepið hann, en Francis
hafði aðeins misst meðvitund.
John flýði með einum vini sínum.
Ættingjar hans fögnuðu honum síst
innilegar en þeir voru vanir, en loks
aumkaði ein frænka hans sig yfir
hann og leyfði honum að búa hjá
sér þangað til hann fór sem létta-
drengur á skipi til Ameríku. Þá var
hann 17 ára gamall.
5