Æskan - 01.01.1975, Blaðsíða 8

Þessi samtímateikning, sem sýnir Stanley hóta að skjóta afrískan burðarmann, ef hann
sleppir kassanum, sem hann ber, gefur greinilega til kynna, að hann var að minnsta
kosti ekki hetja í augum teiknarans.
Þegar hann fór af skipinu í New
Orleans, var hann bæSi einmana,
atvinnulaus og peningalaus, því
skipstjórinn greiddi honum ekki
kaupið hans. John sá góðlegan
mann sitja við verslun og bað hann
um að útvega sér vinnu. Þetta var
afdrifaríkasta augnablik lífs hans,
því maðurinn, sem var kaupmaður
og hét Henry Morton Stanley, veitti
honum ekki aðeins vinnu heldur
ættleiddu kona hans og hann John
síðar og gáfu honum nafn sitt. Þó
að Stanley létist nokkrum árum
síðar, veitti hann unga manninum
frá Wales nokkra menntun, og það
sem meira var um vert, veitti hon-
um ástina, sem hann hafði alltaf
skort svo mjög.
Þegar borgarastyrjöldin braust út
1861, var Stanley hinn ungi neydd-
ur til að slást í iið með Suðurríkjun-
um, þótt hann væri andstæðingur
þrælahalds. Þegar hann var síðar
tekinn til fanga, gerðist hann lið-
hlaupi, sem varla er hægt að lá
honum. Eftir að stríðinu lauk varð
hann blaðamaðurog skrifaði snjall-
ar greinar frá Villta vestrinu. Oft
fór hann á undan herflokkunum,
og hæfileikar hans voru slíkir, að
einn duglegasti ritstjóri þeirra tíma,
James Gordon Bennett við New
York Herald réði hann til starfa.
Stanley var 26 ára gamall og á
þröskuldi frægðar sinnar.
Frægðina hlaut hann, þegar hann
var á heimshornaflækingi fyrir blað
sitt og ritstjórinn skipaði honum
að „finna Livingstone", sem var
týndur í trúboðsleiðangri í Afríku.
Stanley fann Livingstone við Ujiji.
Mennirnir tveir bundust vináttu-
böndum, þó að Stanley elskaði ekki
hvíta og svarta jafnt, eins og Liv-
ingstone gerði. Þegar Stanley fór
aftur frá Afríku til að skýra frá góð-
um árangri sínum, hófust erfiðleik-
ar hans fyrir alvöru, því margir Bret-
ar voru mótsnúnir þessum háværa,
uppblásna „Ameríkana", sem hafði
fundið hetjuna þeirra með „kana-
peninga" að bakhjarli. Fjölmargir
trúðu því ekki að Stanley hefði fund-
ið Livingstone, og yfirlætisieg fram-
koma hans var jafnvel aðdáendum
hans þyrnir í auga.
Við, sem þekkjum sögu hans,
skiljum hvernig þjáningar hans í
æsku ollu því, að hann sýndi heim-
inum steinandlit, svo að hann hlyti
ekki fleiri áverka. Þó var augljóst,
að saga hans var sönn. Margir tóku
hann í hetjutölu, og Viktoría drottn-
ing gaf honum neftóbaksdósir úr
gulli.
Nú var Livingstone látinn og gat
ekki frétt af hinum nýju sigrum
Stanleys í Afríku. Stanley kannaði
og kortlagði stóru vötnin í Mið-
Afríku, staðfesti kenninguna um að
Níl ætti upptök sín í Viktoríuvatni,
og það sem var langmesta afrekið:
hann komst að því, að hið dularfulla
Lualabafljót var í raun og veru
Kongófljót, og fylgdi því til Atlants-
hafsins.
Á þessari furðulegu 999 daga
löngu ferð létust hinir hvítu félagar
hans og rúmlega 200 svartir að-
stoðarmenn hans úr sjúkdómum,
hungri, í árásum óvinveittra ætt-
bálka, drukknuðu í hinu straum-
harða Kongófljóti eða urðu fyrir
öðrum skakkaföllum. Þó var það
fremur þetta sögulega ferðalag en
nokkuð annað, sem lauk upp dyr-
um Mið-Afríku. Stanley fyllti út í
eyðurnará kortunum og gerði kaup-
mönnum, landnemum og öðrum
„siðmenntuðum" kleift að arðræna
stórt landsvæði, hvort sem það nú
varð til góðs eða ills.
Fyrir utan blaðagreinar sínar
skrifaði Stanley bókina „Gegnum
myrkt meginland“ um þetta afrek
sitt.
Hann reyndi að vekja áhuga
Bretaveldis á Kongósvæðinu, en
tóKst það ekki. Þá seldi hann Leo-
pold Belgíukonungi þjónustu sína
6