Kirkjuritið - 01.07.1947, Side 55

Kirkjuritið. Menntun presta á íslandi.
235
ug, hefir til þess þurft bæði talsverðan tíma og nokkra
ástundun að kenna þeim lestur, skrift, latínu og tíða-
söng, svo að í einhverju lagi gæti farið.
Þegar Gizur biskup Einarsson taldi iiresta í Skálholts-
biskupsdæmi 1542, voru þeir eigi orðnir nema 150, auk
19 munka að öllum til „reiknuðum er nú lifa"1) og fóru
þó enn fækkandi, þegar leið á öldina. Stafar sú presta-
fæð að einhverju leyti af þeim glundroða, sem varð um
siðaskiptin, en að einhverju leyli af fækkun guðshúsa,
hnignandi efnahag og versnandi aðstöðu til menntunar.
Þó er gert ráð fyrir, þegar latínuskólar voru settir á
biskupsstólunum eftir siðaskiptin, að árlega þurfi að
vera 64 prestlingar að námi i þessum skólum, og má
geta nærri, að eins naumt hafi verið til tekið og fært
þótti.
Biskuparnir á Islandi munu brátt liafa séð, að engin
von var til, að þeir fengju annast alla prestafræðsluna,
enda kostnaður af lienni meiri en þeir treystust eða
kærðu sig um að bera, sumir hverjir, meðan skólarnir
böfðu enga sjálfstæða tekjustofna, en urðu að vera
kostaðir af tekjum biskupsstólanna. Ágætir og áhuga-
samir biskupar, eins og Jón Ögmundsson og Laurentíus
Kálfsson, horfðu þó ekki í þetta og lögðu fram mikinn
kostnað vegna skólahaldsins, og svo hefir verið um
marga fleiri. En nærri má geta, að sumir útlendu bisk-
Uparnir, sem meira báru fyrir brjósti fjárvonir sjálfra
S1n en nauðsyn kirkjunnar, hafi lítt hirt um það, þótt
Prestar fengjust ekki til tíðasöngs. Þvi enda þótt margir
legðu fram fé eða jarðagóss til lærlingar prestum, þá
var hinn hópurinn ekki síðnr stór, sem gjarna vildi
lasva, en skorti til fjárhlut, og fyrir þá menn var einnig
x) D.I. XI, 186 - 187; Dr. Guðbrandur Jónsson ætlar, að þessi
tala hljóti þó að vera of lóg, og sé hér aðeins átt við þá presta
er ekki vildu aðhyllast hinn nýja sið. Sbr. Dómkirkjan á Hólum
bls. 67.