Kirkjuritið - 01.07.1947, Síða 68

248
Benjamín Kristjánsson:
Júlí-Okf.
stíl, en síðan með fjöður á pergament. Námu drengirn-
ir síðan skrift með þvi, að þeir voru látnir afrita bæk-
ur, sem mikil þörf var fyrir, meðan prentlistin var eigi
fundin. Jafnframt þessu var tekið að kenna undirstöðu-
atriði latneskrar beygingíarfræði. Við þessa kennslu var
fram eftir öldum löngum stuðzt við málfræði eftir
Ælius Donatus, rómverskan málfræðing á 4. öld, og var
þvi latneska málfræðin iðulega nefnd „Dónatinn“ i dag-
legu tali jafnvel fram á síðustu ökl. Einnig lærðu klerk-
arnir utan að glósur og talsliætti, sem þægilegt þótti að
bregða fyrir sig í daglegu tali, eða nota í kappræðum.
Er til ein slík samtalsbók eftir engilsaxneskan Bene-
diktsmunk Ælfric að nafni (d. 4005), og væri ekki ó-
sennilegt, að hún hafi verið notuð hjá Búðólfi í Bæ. Þar
sem latína var mál allra lærðra manna og þekking á
þeirri tungu opnaði aðgang og skilning á öllum helgirit-
um kirkjunnar og fræðum kirkjufeðra, var mesta nauð-
syn að öðlast sem hezt vald á henni, og það liafa allir
þeir gert, sem lengra skólalærdóms nutu, þó að sumir
liafi orðið að láta sér nægja, að verða aðeins stautfærir
á tíðahækur. En fornar latínuþýðingar vorar þykja þó
yfirleitt furðu nákvæmar og bera volt um ágæta kunn-
áttu á málinu. Þeir sem snjallir vildu verða i latínunni
tömdu sér auk þess versagerð (prosodia) eða latínu-
kveðskap.
Þegar fengin var sæmileg kunnátta í latínu var farið
að kenna mælskufræði og rökfræði. Þessar þrjár lær-
dómsgreinar: grcimmatica, rhetorica og logica, voru
nefndar „trivium“, þ. e. lærdómsleiðirnar þrjár. Þá
voru ennfremur í hinum heztu skólum kenndar aðrar
fjórar lærdómsgreinir (quadrivium), en það voru:
arithmetria (tölvísi), geometria (flatarmálsfræði), mus-
ica (sönglist) og astronomia (stjörnufræði). Allar voru
þessar listir nefndar: hinar sjö frjálsu listir (septem
artes liberales).
Telja má ugglaust, að þeir Isleifur og Gizur og Sæ-