Kirkjuritið - 01.07.1947, Page 76

256
Benjamin Kristjánsson:
Júlí-Okt.
ir það að hann, sem var aðeins subdjákn að vígslu,
liafði „með ólieyrilegri dirfð“ inngengið í diáknanna
embætti, með því að lesa guðspjall í messu1).
Greinargerðin í Stokkhólmsbók er annars harla
merkileg og sýnir að kröfurnar til lærdóms presta liafa
ekki verið ýkja háar, aðeins að þeir væri sæmilega læs-
ir á latínu og: skildu nokkurnveginn það, sem þefr
fiuttu, kynnu eitthvað í rímfræði og almenna helgisiði
kirkjunnar. Þetta hefir og' iðulega verið látið duga,
þótt þess væri á hinn bóginn mórg dæmi, að snjallir
menn og gáfaðir lærðu latínu til miklu meiri hlítar og
yrðu bæði talandi og yrkjandi á rnálið og léku sér að
þvi, að gera þýðingar helgar. Þó virðist lærdómurinn
mjög hafa farið hnignandi, þegar líður fram um 1400
og eftir það. Jafnvel 1307, þegar Laurentíus Kálfsson
og Björn kórsbróðir voru sendir til Islands með erki-
biskupsvaldi til að rannsaka þessa liluti, var ástandið
svo slæmt, að þeir urðu að víkja nokkrum prestum frá
embætti fyrir vankunnáttu sakir. „Skoðaði séra Laur-
entius mjög að embættisgerð þeirra, sem lítt voru lærðir
og kunnandi, sem margir prófuðust lítt lærðir, i miðil
hverra var einn prestur, er Eilífur liét í Gufudal í Vest-
firðingafjórðungi. Hann prófuðu visitatores á messu-
söng og les, og prófaðist svo til, að hann kunni nærri
lítið í sérhverjum þessara hluta. Þá sagði Laurentíus:
„prófum hann í cantikanum Audite“, og svo gerðu
þeir. Kunni hann víst eigi að lesa Audite. „Ekki má ég“,
sagði Eilifur prestur, „gera við því, að þér prófið mig
í því, sem vandast fáið þér“. „Auðsýnt er það, sagði
Laurentius, „að sjaldan hefir þú lesið feriales liturgias“.
Tóku þeir messusöng af Eilífi presti og allt prestlegt
embætti, þar til honum væri kennt eða liann næmi svo,
að liann væri embættisfær. Voru það og nokkrir prest-
ar fleiri, er þeir tóku af messusöng fyrir kunnáttuleysi2).
!) Bisk. I, 871—872.
2) Bisk. I, 811.