Nýjar kvöldvökur - 01.07.1945, Blaðsíða 13

N. Kv.
STEFÁN BÓNDI Á MUNKAÞVERÁ
99
árum seinna í Lesbók Morgunblaðsins,
skömmu áður en hann andaðist.
Alls mun Stefán hafa dvalið fjögur og hálft
ár í Vesturheimi os: kom heim aftur árið
O
1895. Varð för þessi hin afdrifaríkasta fyrir
þroska hans allan og hugsunarhátt. Vestra
náði lrann aligóðri þekkingu á enskri
tungu, svo að honum notuðust ensk hlöð
og bækur. En það, senr ennþá meira var
um vert: Augu lians opnuðust fyrir ýmis-
legri tækni og verklegum framförum, sem
þá voru ókunnugar hér heima. Þannig
lærði hann meðferð ýmissa landhúnaðar-
véla, sem allsendis voru óþekktar hér, og
fékk fljótt hug á að afla sér þeirra. Mun
sláttuvél sú, er hann keypti í félagi við
Magnús kaupmann Sigurðsson á Grund,
fyrir alda mót, vera hin fyrsta, sem fluttist
hingað til lands. Ymsar framkvæmdir, sem
Stefán lét gera á Munkaþverá, eiga og rót
sína að rekja til þeirrar reynslu og þekk-
ingar, sem Iiann aflaði sér í utanför sinni,
enda hafði hann óvenju mikla athyglis-
gáfu og mundi vel allt, sem fyrir augu bar.
Árið 1905 andaðist faðir hans og tók hann
þá við bústjórn með tnóður sinni. En að
fullu tók hann við búsforráðum á Munká-
þverá vorið 1909 og hafði hann þá keypt
jörðina. Þá um vorið, hinn 27. júní, kvænt-
ist hann glæsilegri og ágætri konu: Þóru
Vilhjálmsdóttur frá Rauðárá við Reykja-
vík, Bjarnarsonar prófasts í Laufási Hall-
dórssonar. Er hún hin mesta atorkukona,
eins og hún á kyn til, og reyndist manni sín-
um hinn öruggasti lífsförunautur.
Börn þeirra fjögur, sem komust til full-
orðinsára, eru þessi:
Jón, nú bóndi á Munkaþverá.
Þórey, vinnur að húinu með hróður sín-
um.
Laufey, gift Baldri Eiríkssyni, starfs-
manni á skrifstofu K. E. A.
Sigríður, húsfreyja á Borgarhóli, gift Jóni
Si gurðssyni, bónda þar.
Strax og Stefán hóf húskap á Munkaþverá
tók hann til óspilltra málanna um margvís-
legar framkvæmdir á staðnum og lét
skammt stórra högga á milli. Jafnframt því
sem hann færðist mjög í aukana um bú-
reksturinn, með því að taka í notkun ný-
tízku vinnuvélar, hóf ’hann að gera marg-
háttaðar umbætur á jörð sinni. Þannig end-
urhýsti hann staðinn stórmannlega með því
að byggja upp svo að segja hvert einasta hús
úr vandaðri steinsteypu, og auk þess byggði
hann með ærnum kostnaði rafstöð við Þver-
ána, til að bera ljós og hita um hin veglegu
húsakynni.
Um flestar þessar framkvæmdir var hann
brautryðjandi í Eyjafirði og því öðrum,
sem á eftir komu, mjög til hvatningar og
fyrirmyndar. Ætla ég að fáir sveitabæir á
landinu hafi verið raflýstir f'yrr eða jafn-
snemma, enda lét Stefán byggja rafstoð sína
sama ár og hafizt var handa um raflýsingu
Akureyrarbæjar. En notkun rafmagns til
Ijóss, hitunar og ýmislegrar iðju, hafði jafn-
an \erið eitt af áhugamálum hans og hafði
einmitt heimssýningin í Chicago markað
spor í hagnýtingu þessararundraverðuorku,
sem síðan hefir með geysilegunr hraða um-
skapað lifnaðarháttu manna og mun ennþá
eiga eftir að verða aflvaki til stórkostlegri
byltingar í öllum starfsgreinum en nokkurn
mann er farið að dreyrna um.
Auk þess sem Stefán starfaði að því með
sívakandi umhugsun og elju að prýða hið
fornfræga höfuðból, Munkaþverá, með stór-
felldum umbótum, átti hann og heilladrjúg-
an þátt í flestum menningar- og framfara-
málum héraðsins. Hendur hans voru ávallt
framréttar til að leggja hverju góðu málefni
lið, og honum var hjartanleg gleði að
hverju því spori, er hann vissi, að stigið var
fram á við um hag og menningu lands og
þjóðar. Allra manna var hann félagslyndast-
ur og hafði glöggan skilning á mætti sam-
takanna. Var það engin tilviljun, að hann
sat 32 ár í stjórn Kaupfélags Eyfirðinga og
13*