Nýjar kvöldvökur - 01.07.1945, Blaðsíða 14

100
STEFÁN BÓNDI Á MUNKAÞVERÁ
N. Kv.
síðan gerður að heiðursfélaga þess. Öllum
var það Ijóst, að heilli og einlægari sam-
vinnumann var ekki að finna í öllu hérað-
inu. Það var beinlínis lífsskilningur Stefáns,
að mennirnir yrðu villir vegar, ef þeir færu
einir saman með strit sitt og basl. En á vegi
bróðurlegrar samvinnu yrðu þeir ekki að-
eins auðugri að veraldarlegunr f jármunum,
heldur og að mannsæmilegum tilfinning-
um og varanlegri lífshamingju.
En þótt Stefán væri þannig umbóta-
maður með glöggan skilning á þörfum og
kröfurn nýrra og komandi tíma, var það
ekki sízt merkilegt um hann, að hann hafði
jafnframt mjög ríkar fræðimannshneigðir
og var það ættarfylgja í kyni hans. Þetta fer
þó ekki ætíð saman og er venjulegast annað
hvort, að menn horfi aftur eða fram á leið.
En í raun og veru er sá maður ekki skyggn,
nema á öðru auganu, sem horfir til annarar
hvorrar áttarinnar aðeins, og hlýtur að vera
miður fær til skilnings á samtíð sinni og
framtíð, ef hann hefir ekki jafnframt glögg-
an skilning á fortíðinni.
Stefán var langminnugur á allan sagna-
fróðleik fornan og nýjan, svo að yndi var við
hann að ræða. Eíann hafði einkum staðgóða
þekkingu á sögu landsins og var furðu
glöggdæminn og skarpskyggn um þá hluti.
Hefir hann skrifað nokkrar ritgerðir um
þau efni, sem mjög eru athyglisverðar, og
bæði innlendir fræðimenn og erlendir, sem
stundum dvöldu á heimili hans, sóttu til
hans ýmsar athuganir og upplýsingar, sem
þeim komu að góðu gagni.
Þannig var eðlisgerð Stefáns furðulega
fjölþætt og öll spunnin af tryggum, þjóð-
legum toga. Hann var ekki mjög fljótþroska
í uppvexti, en um hann mátti segja líkt og
tekið er til orða um einhvem Skálholtsbisk-
upinn: Enga sína mannkosti lét hann í
gleyming ganga, heldur efldi og jók þar
við svo lengi, sem honum entist aldur. Allir,
sem kynntust Stefáni bónda á Munkaþverá
náið, munu hafa verið á einu máli um það,
að hann væri fágætur mannkostamaður.
Tel ég þar ekki aðeins til fræðimennsku
hans, farsælar gáfur, miklar verklegar fram-
kvæmdir né jafnvel starf hans að félagsmál-
urn, þó að stórvel væri um þetta allt saman.
Það, sem varpaði ljóma yfir manninn, var sá
fágæti bróðurhugur og sú einskæra og und-
irhyggjulausa góðvild, sem var frumtónn-
inn í sál hans. Og jafnhliða þessu fór hin
einstakasta hógværð og yfirlætisleysi, sem
gerði hann svo sérstaklega aðlaðandi og á-
vann honum hvers manns hylli.
Ekki var Stefán mikill maður að valiar-
sýn né að líkamsþreki, en þó mun hann
hafa verið fremur heilsuhraustur alla ævi,
þangað til elli sú, sem öllum kemur á kné,
tók að leggjast með miklurn þunga á herðar
hans eftir 75 ára aldur. Hann andaðist á
heimili sínu 9. nóv. 1943, og var honum
fylgt til grafar af miklum fjölda manna úr
héraðinu.
Eins og áður er sagt, hafa búið á Munka-
þverá rnargir ríkir höfðingjar og auðugir
frá fornu fari. Nöfn eins og: Víga-Glúmur,
Einar Þveræingur, Magnús lögmaður og
Sveinn lögmaður Sölvason eru órjúfanlega
tengd við sögu landsins, og mörg fleiri
mætti telja. En þótt mikil hamingja hafi
löngum hvílt yfir þessum stað, og hann hafi
eflzt af starfi margra ágætra og þjóðfrægra
manna, þá hefir þó enginn reist sér þar
óbrotgjarnari minnisvarða í stórfelldum
framkvæmdum en einmitt Stefán Jónsson,
og ætla ég að hann muni og reynast hlut-
gengur með hverjum sínum fyrirrennara,
að drengskap og sannarlegri höfðingslund.
Má hann því fyllilega eiga sæti með þeim
á Sökkvabekk sögu og eilífðar.