Sjómannadagsblaðið - 01.06.1998, Blaðsíða 16

16
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
ert við því að enginn getur hafa verið
á undan Sigurjóni í Sjómannasamtök-
unum með elliheimilishugmyndina,
þar sem hann nefnir hana strax á und-
irbúningsfundinum 8. mars 1937. As-
geirs er þar ekkert getið, hvorki að
hann hafi verið á þeim fundi né hafi
hann þar viðrað þessa hugmynd um
dvalarheimili fyrir „uppgefna sjó-
menn“. Asgeir er fyrst nefndur í
gögnum í Fulltrúatalinu 1938 og er þó
alls ekki fyrir það að synja að hann
hafi verið staddur á undirbúnings-
fundinum 8. mars 1937. Það var lengi
að mótast hvernig menn vildu hafa
hið væntanlega heimili og þessar hug-
myndir, elliheimilis- og dvalarheimil-
ishugmyndin, tengjast síðan hvor
annarri. Sigurjón fylgdi sinni hug-
mynd strax eftir og kom henni inn í
fyrstu stefnuskrá samtakanna 1939.
Þessa ber Sjómannasamtökunum að
minnast um leið og þau minnast
stofnenda samtakanna, vegna þess að
þetta mál varð líftaug þeirra.
Á hverju er sjómannastéttinni
mest þörf?
Með Sigurjóni í Stefnuskrárnefnd
voru úrvalsmenn, mjög sama sinnis
og hann, þannig að í nefndinni náðist
einróma samstaða. Hinir nefndar-
mennirnir voru: Guðbjartur Olafsson
hafnsögumaður, Þórarinn Guðmunds-
son sjómaður í Hafnarfirði, Grímur
Þorkelsson stýrimaður og Júlíus Kr.
Ólafsson vélstjóri. Þessir menn allir
áttu eftir að eiga sér langan aldur í
samtökunum og vera þeim kjölfesta.
Stefnuskrárnefndin vann rösklega,
nefndir gerðu það í gamla daga, enda
höfðu menn ekki kaup fyrir að sitja,
og hún skilaði tillögu ásamt langri
álitsgerð 28. mars 1939. Þar segir
meðal annars:
„Vér undirritaðir nefndarmenn,
sem kjörnir vorum af Sjómannadags-
ráðinu til þess að íhuga og gera tillög-
ur um hvert skuli vera aðalviðfangs-
efni og markmið sjómannastéttanna
er að Sjómannadeginum standa, um-
fram það sem felst í reglum fyrir Full-
trúaráð stéttarfélaga sjómanna um
starfssvið Sjómannadags, og þá fyrst
og fremst í hvaða augnamiði fé því
skuli varið sem til fellur árlega, sem
hagnaður af hátíðarhöldum Sjó-
mannadagsins, höfum orðið sammála
um ákveðna tillögu um þetta efni.
I reglum Sjómannadagsins, 2. gr.
D-lið, er svo ákveðið: „að beita sér
fyrir menningarmálum varðandi sjó-
mannastéttina.“
„Vér lítum svo á að undir þennan
lið heyri mál það, sem nefndinni er
ætlað að leysa, og benda á hvert sé
það menningarmál sem fyrst og
fremst skuli lögð áhersla á að beita sér
fyrir og sem fjármagn þurfi til.”
Nefndin lagði til grundvallar at-
hugun sinni: Á hverju er sjómanna-
stéttinni mest þörf, og sem líkur
benda til að þjóðfélagið ekki hefjist
handa um, og enn fremur það hvaða
viðfangsefni það væru sem hin ýmsu
stéttarfélög væru samhuga um að
vinna að og gætu komið öllum ein-
staklingum innan starfsgreina sjó-
mannastéttarinnar að jöfnum notum á
sínum tíma.
„Hér hjá oss er ekkert slíkt
heimili til“
Margt gat komið til greina í þess-
um efnum og stefnuskrárnefndin
minnist á ýmis þjóðþrifamál sem þeg-
ar eru komin á rekspöl að meira og
minna leyti, llest fyrir atbeina „þjóð-
félagsins", svo sem fræðsluntál sjó-
manna og sjúkra- elli og örorkutrygg-
ing. Síðan segir:
„Á síðasta aldarfjórðungi hefur
stórfelld breyting farið fram í þjóðfé-
lagi voru. Meira en helmingur þjóðar-
innar, eða nær 60%, býr nú í bæjum
og kauptúnum. Samfara þessu hefur
ekki hvað minnst orðið stórfelld
breyting á aðstæðum öllum meðal
sjómannastéttarinnar. Frá því að búa í
sveit og stunda sjómennsku nokkurn
hluta ársins, bæði á þilskipum og opn-
um skipum, og stunda ekki aðra at-
vinnu þegar hana er að fá. Á sama
tíma hefur vaxið upp ný stétt, far-
mannastéttin, sem gera má ráð l'yrir
að eigi vaxtarskilyrði fyrir höndum.
Það mun því að líkindum sækja í
sama horf, eins og þekkt er meðal far-
manna og fiskimanna annarra þjóða,
og er þegar farið að koma einnig í ljós
hjá okkur, að allstór hundraðshluti
þeirra manna, sem hafa gert far-
mennsku eða fiskveiðar að lífsstarfi
sínu, eru eignalausir einstæðingar á
elliárunum, sem ekki komast að öðr-
um störfum hjá þjóðfélaginu, og í
mörgum tilfellum brestur kunnáttu til
annarra starfa, en í öðrum tilfellum
óhæfir til starfa. Fyrir slíka menn hef-
ir meðal stórþjóðanna verið komið
upp elliheimilum, sem að vísu full-
nægja ekki þeirri miklu þörf sem þar
er fyrir hendi. En hér hjá oss er ekkert
slíkt heimili til, sem er hliðstætt þess
konar heimilum erlendis.“
„Oss er ljóst að það getur
tekið rnörg ár,..“
Enn segir í áliti fimmmenninganna
í nefndinni:
„Vér lítum svo á að langt muni í
land til þess að slík elliheimili fyrir
sjómenn verði reist af hinu opinbera,
ríki eða bæjum, og teljum því að sjó-
mannastéttinni gefisl hér kærkomið
tilefni til að beita sér fyrir fjársöfnun
til stofnunar elli- og hvíldarheimilis
fyrir aldraða sjómenn. Hér er um
menningar- og mannúðarmál að ræða,
sem vér trúum á að allir geti orðið
santhuga um að vinna að.
Oss er ljóst að það gelur tekið mörg
ár að safna nægjanlega stórum sjóði,
til þess að byggja stórt og veglegt elli-
heimili, enda reynsla fyrir því í þjóð-
félagi voru að mörg menningarfyrir-
tæki eða stofnanir hafa þurft langan
undirbúning. Það er skoðun vor, að í
sambandi við elliheimili sjómanna
þurfi að vera vinnustofur, þar sem
einstaklingum er gert mögulegt að
vinna að einu og öðru sem þeir hafa
kunnáttu til.
Vér leggjum því svohljóðandi til-
lögu fram til ályklunar:
Sjómannadagsráð samþykkir að
vinna að því nú þegar og í nánustu
framtíð, að safna fé til stofnunar elli-
og hvíldarheimilis fyrir aldraða far-
menn og ftskimenn.
Til sjóðsins renni: 1) Nettóhagnað-
ur af hátíðahöldum hvers Sjómanna-
dags, sem ráðið á hverjum tíma telur
að hægt sé að leggja til hliðar. 2) Aðr-
ar tekjur, sem sjóðnum áskotnast, svo
sem: áheit, minningar- og dánargjafir,
svo og samskot sem Sjómannadags-
ráðið kynni að beita sér fyrir.
Fallist Sjómannadagsráðið á þessar
tillögur vorar og samþykki að stofna