Sjómannadagsblaðið - 01.06.1998, Blaðsíða 120

120
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Kópaskersviti.
var fyrsti gaslýsti vitinn reistur á
Skarfasetri á Reykjanesi 1909. Þótt
þar væri um mikla framför að ræða,
þá fylgdi þessu einnig talsverð fyrir-
höfn, svo sem að skipta um gashylkin
og annað, en stóru vitarnir þurftu
sumir 30 gashylki árlega. Lengi voru
um 800 gashylki ílutt að vitunum ár-
lega, en hvert hylki vóg 119 kíló l'ull-
hlaðið. Drógu menn þau á sjálfum sér
að vitanum. Gasvitarnir bötnuðu þeg-
ar tekið var að nota glóðarnet, sem
gaf meira ljósmagn en áður þekktist.
Glóðarnet var fyrst sett í Akranesvita
árið 1918, og síðan náðist einn áfang-
inn á eftir öðrum í framfaraátt og var
mikið í þessa þróun lagt.
En nú hefur gaslýsingin runnið sitt
skeið og svo komið að það er aðeins
vitinn á Hvaleyri í Hvalfirði, sem enn
notar gas sem orkugjafa. Þegar kom
fram á stríðsárin var tekið að rafvæða
stöku af vitunum og íjölgaði ratlýst-
um vitum smátt og smátt. Rafmagnið
var víðast framleitt með Ijósavélum
og tluttum við þá gasolíu að vitunum
í 200 lítra tunnum, sem voru litlu auð-
veldari viðfangs en gashylkin. En sú
vinna minnkaði eftir að olíugeymum
var komið upp við helstu vitana. Fyr-
ir átta til níu árum var svo tekið að
láta skerjavitana ganga fyrir sólarorku
og raunar alla þá vita sem ekki var
hægt að tengja við veiturafmagn. Við
vorum að sönnu ragir við sólarorkuna
í byrjun, enda þarf allmikið af raf-
geymum til þess að brúa skammdegið
hjá okkur þar sem sólarorka er nýtt,
en þetta hefur gengið vonum framar.
Samt er afgerandi meiri ljósstyrkur
þar sem veiturafmagninu verður kom-
ið við. Nú rekur Vitastofnun 104 ljós-
vita. Auk vitanna verð ég að nefna
Ijósbaujurnar, en stærstu baujurnar,
svo sem í Faxaflóa og á Breiðafirði,
eru í umsjá okkar. Þá höfum við veitt
sveitarfélögunum aðstoð við viðhald
ljósbauja sem eru á vegum hinna
ýmsu hafna. Annars hefur baujum
heldur verið að fækka síðari árin.
Þegar ég hóf störf voru starfandi
margir vitaverðir með fasta búsetu og
voru þeir flestir 24. Margir sinntu
þessir menn líka veðurþjónustu í sam-
vinnu við Veðurstofu. En með sjálf-
virkninni hefur þeim fækkað svo nú
eru aðeins tveir eftir og eru þeir á
Reykjanesi og á Stórhöfða. Hins veg-
ar erum við með samning við um
fimmtíu svokallaða þóknunarvita-
verði, en þar er oftast um að ræða
bændur í nágrenni vitanna sem fara
reglulega í þá og sinna aflestri og
ýmsum fyrirbyggjandi aðgerðum.“
Staðsetningarkerfi, radarkerfi
og veðurathuganakerfi
„Auk vitanna rekum við á sex stöð-
um hið nýja GPS-staðsetningarkerfi,
sem tekið var upp eftir að lórankerfið
var lagt niður fyrir l'imm árum, og
ennfremur erum við með radarkerfi á
einum átján stöðum. Staðsetningar-
kerfið tekur við sendingum frá gervi-
hnöttum, en þar sem þær sendingar
eru truflaðar, kemur fram um hundrað
metra skekkja. En þegar staðsetn-
ingarradíóvitarnir okkar hafa leiðrétt
skekkjurnar, skeikar kannski ekki
nema fjórum til fimm metrum í út-
sendingu upplýsinganna. Allt er þetta
sjálfvirkt og er stjórnað af tvöföldu
tölvukerfi, þannig að frá aðalstöðvum
okkar í Vesturvör 2 í Kópavogi er
hægt að gera leiðréttingar og breyt-
ingar á staðsetningarvitum úti um allt
land.
Þá er að nefna veðurathuganakerf-
ið sem við höfum starfrækt á fjórða
ár, en það byggist ekki síst á öldudufl-
um sem komið hefur verið fyrir á sex
stöðum við landið. Þau eru við Surts-
ey, í Garðskagasjó, við Aðalvík, við
Kögur, á Grímseyjarsundi og við
Hornatjörð. Þá er eitt rannsóknadufl
við Grindavík. Þessi dufl gefa til
kynna ölduhæðina á klukkutíma
fresti. Til veðurathuganakerfis okkar
teljast líka veðurathugunarstöðar í
hinum afskekktari vitum. Þetta kerfi
er vissulega dýrt, en nefna má að
hvert öldudufl kostar um fjórtán
hundruð þúsund og sjálfriti í landi
annað eins — og fyrir kemur að dufl
slitna upp og týnast. Þessi kostnaður
réttlætist hins vegar af því að vegna
veðurathuganakerfisins geta sjómenn
Dalatanf>aviti. / honum og Sauðanessvita voru til skamms tíma þokulúðrar og
tók undir í fjöllum þegar þeir hófu upp söng sinn.