Sjómannadagsblaðið - 01.06.1998, Blaðsíða 63

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
63
Meðfylgjandi grein Péturs Péturssonar birtist í Morgunblaðinu á síðasta hausti og var tilefnið að blað-
ið hafði þá nýlega birt fregn um að fulltrúar íslenskra sjómannasamtaka hefðu setið ráðstefnu fiski-
mannadeildar Alþjóðaflutningaverkamannasambandsins (ITF) í London. Þótti Pétri á skorta að ekki
komfram ífregninni að á bak við það er sjómannasamtökin hér á landi gengu í sambandið liggur merk
og forvitnileg saga. Síðan þessir atburðir gerðust eru nú liðin 75 ár, og var það ekki síst ástæða þess
að við fengum leyfi til að birta greinina og minna á ITF. Sjómannasamtökin hafa œtíð átt prýðisgott
samstaif við þetta volduga samband og notið góðs af aðild sinni. Má geta um að velferðarsjóður þess
var meðal þeirra sem best studdu byggingu nýju sundlaugarinnar og heilsuræktarmiðstöðvarinnar við
Hrafnistu í Reykjavík. En inngangan 1923 kostaði mikil átök og það svo að málið kom til umrœðu í
neðri deild breska þingsins.
Gömul kjaradeila í nýju ljósi
Frásögn eftir Pétur Pétursson
Vilhelm Kristinsson vatnsmaður, Þorgeir Eyjólfsson vatnsmaður og greinarhöf-
undur, Pétur Pétursson þulur.
Fyrir 75 árum leituðu reykvískir
sjómenn eftir inngöngu í Alþjóða-
flutningaverkamannasambandið
(ITF) og jafnframt eftir stuðningi
þess, en um þær mundir stóðu yfir
hörð verkfallsátök í Reykjavík.
Sendimanni sjómanna var bönnuð
landganga í Bretlandi og hér segir
Pétur Pétursson frá deilunni og
hrakningum sendimannsins.
„Þátttaka íslenskra sjómanna í
starfi ITF leiðir hugann að sendiför
fulltrúa Sjómannafélags Reykjavíkur
til stöðva þessara alþjóðasamtaka í
Bretlandi í septembermánuði 1923.
Sjómannafélagið átti í harðvítugri
deilu við útgerðarmenn, sem kröfðust
kauplækkunar háseta. Tveir togarar
lágu við Kolagarðsbryggju og biðu
eftir vatnstöku. Áttu þeir síðan að
halda til veiða, en sækja „verkfalls-
brjóta“, sem svo voru nefndir, austur á
Hellissand. Sjómönnum tókst með
vasklegri framgöngu að hindra áform
útgerðarmanna, er nutu stuðnings lög-
reglu og hjálparmanna, er nefndir
voru „hvítliðar“. Meðal þeirra sem
hvað vaskast börðust af hálfu sjó-
nianna voru Jón Bjarnason, faðir dr.
Bjarna yfirlæknis á Landakotsspítala,
Jóhann Jónsson, síðar vélstjóri,
tengdafaðir Ómars Ragnarssonar,
Högni Högnason vitavörður, Björn
Blöndal Jónsson löggæslumaður,
bróðir Guðmundar Kambans rithöf-
undar og Gísla vélstjóra Jónssonar,
Jafet Ottósson, sonur fyrsta forseta
Alþýðusambandsins, Markús bryti á
Svartagili, Jóhann Kúld rithöfundur
o. fl. Sá sem vann þó sjálft helsta af-
reksverkið í þágu háseta var Hjörtur
Þorkelsson, síðar netagerðarmeistari,
búsettur síðar á Akranesi og síðar í
Keflavík. Honum tókst að skera á
slöngu þá er lá frá vatnsbátnum í
togarann, sern halda átti til veiða
mannaður verkfallsbrjótum. Þessar
tiltektir Hjartar þóttu skipta sköpum í
deilunni. Hjörtur leigði herbergi á
Laufásvegi hjá Vilhjálmi föður Ingv-
ars útgerðarmanns og afa Jóns for-
stjóra.
Svo sem fyrr segir var ákveðið af
háll'u sjómanna að leita liðsinnis al-
þjóðasamtaka og tryggja með þeim
hætti að að komið yrði í veg fyrir
löndun í breskum höfnum ef skip
mönnuð verkfallsbrjótum leituðu af-
greiðslu.
Sjómönnum kom saman um að Jón
Bach, einn úr stjórn félagsins, væri
kjörinn til ferðarinnar. Hann var
kunnugur í Bretlandi. Hafði stundað
sjómennsku og tekið virkan þátt í
verkalýðsbaráttu, m.a. í hásetaverk-
fallinu 1916. Naut hann óskoraðs
trausts til sendifararinnar. Þó heyrðust