Eimreiðin - 01.10.1937, Síða 33

EIMRBIDIN
I>RÍR MEGINÞÆTTIR
377
vilað, að fáfrœði þeirra var enn alvec] nóg iil þess að ná gfir
Hðina, sem á vantaði til þess að alt félli i Ijúfa löð.
Efnishyggja átjándu og nítjándu aldar hefur aldrei lieillað
eðlisfræðinga neitt, því að hún hefur altaf verið alveg eins
hrein kreddutrú — staðhæfing án þekkingar — eins og mið-
iddaguðfræðin, og þróunin nú á tímum liefur senn hrundið
efnishyggjunni af sjónarsviðinu. Því að efnið er ekki lengur
knattleikur blindra manna. Frumeindin er nú geysilega sam-
sett kerfi, með mörgum pörtum, hverjum í sambandi við
annan, og hefur mörg störf og eiginleika — orku, geislun, öldu-
hreyfingu og aðra eiginleika, sem eru alveg eins dularfullir
°g hverjir þeir eiginleikar, sem áður duldust undir nafninu
»andi,« svó að setningarnar »alt er efni« og »alt er andi«
ei'u nú orðnar munnskálp eitt, sem engin hugsun er í.
En það, hvort hið óendanlega smáa, sem vér ekki getum
náð til, er lögbundið eða ekki, skiftir hér ekki miklu máli.
^vi að vér erum að ræða um lmgmyndina um lögmál eða
reglu, fremur en um sönnunina fyrir því að hún sé algild,
°g enginn, sem ber nokkurt slcyn á það, sem vísindin liafa
gert síðan um 1600 e. Kr., þegar þessi hugmynd fór fyrst
að breiðast út í meðvitund mannkynsins, mun að líkindum
draga í efa það, sem ég sagði í upphafi, að liún er ein þeirra
tn'iggja hugmynda, sem — hvort sem þær eru réttar eða
rangar sem algildar setningar — hafa haft og eiga eflaust
eftir að hafa geysileg áhrif á örlög mannkynsins.
Þriðja hugmyndin, eða þróunarhugmyndin, er hin yngri
Þeirra tveggja miklu hugmynda, sem vísindin hafa getið al'
sér. Hún er ekki ennþá hundrað ára gömul. Darwin kom
fram með hana aðeins til þess að skýra þróun lífveranna,
en þróunarkenningin í mjög víðtækum skilningi hefur lagt
Rndir sig nálega öll svið mannlegrar liugsunar, þar sem hver
visindaleg uppgötvunin af annari liefur á síðari tímum
rakið lengra og lengra aftur í tímann aldur stjarnanna, aldur
sólkerfisins, aldur jarðarinnar, aldur klettanna, steingjörv-
inganna, forsögumannsins, skráðrar sögu, þjóðfélagsstofnan-
anna. Vér höfum komist í skilning um það, að þegar ekki
að eins lifandi verur, heldur og stofnanir þjóðfélagsins, svo
sem heimilið, ríkið, trúarbrögðin eða jafnvel hernaður hafa