Eimreiðin - 01.10.1937, Síða 113

EIMREIÐIN
RITSJÁ
457
'irðast nú fyrst vera farnir að ráða í, livernig lesa skuli, skóla og
margskonar menningartæki. Þeir höfðu mikla verzlun og sjóveldi, og
staða Iiritar jiá minnir að sumu leyti á stöðu Englands nú á dögum. í
borgunum á Krit var saman komið ógrynni auðæfa, og siðfágun og mentir
stóðu á háu stigi. En veiklyndi fylgdi siðmenningunni, og lierskáar Þjóðir,
sem komnar voru norður úr Mið-Evrópu, (Grikkir), hrutu undir sig Krit
eins 0g meginlandið (Grikkland) og lögðu hámenninguna þar i auðn. En
lengi lifði með Grikkjum minningin um Minos konung á Iírit og „völ-
nndarhúsið“ („Labyrinthos", — dregið af „labrys“, tvíexi, sem var heilagt
tákn), i höfuðborg rikis hans, Ivnossos, sem fræg var fyrir byggingar
sínar.
bessa menningu töfrar Kristmann nú fram fyrir sjónir vorar í allri
bennar dýrð, og má nærri geta, að ]>að hefur kostað mikinn lestur og
mikið erfiði að safna saman og gera heild úr öllum ]>eim brotum af
menningu Kríteyinga, sem kunn eru. En ]>að er ekki nóg, að hin einstöku
atriði séu sögulega rétt, — l>að liafa þau sjálfsagt verið hjá Georg Ebers,
1 sögum hans um líf Forn-Egypta, og þykja þær þó engin snild. Það þarf
CInnig ]lina skapancii snertingu skáldsins, sem gæðir alt lífi og myndar
samræma heild úr öllu brotasilfri einstakra atriða og upplýsinga. Og
bessa skapandi liönd hefur Kristmann.
En það er fleira merkilegt við þessa bók. Undir hjúpi goðsagnarinnar
Utn gyðjuna og uxann kemur fram haráttan milli hins æðra og hins lægra
eðlis í manninum, sem Kristmann hefur svro oft lýst áður. Og mótsetn-
lngunni milli æðri og lægri hvata er einnig lýst með fleiri táknum, t. d.
'eðjunni i ánni annarsvegar og snæhvitum fjallstindinum hinsvegar.
b»ð er hin sífelda harátta í manneðlinu á milli ills og góðs. —
(1g höfundurinn skapar persónur, sem lifa og lirærast fyrir sjónum
'°ium, hver með sínum einkennum. Kalkas fra Þrakiu, söguhetjan,
' 'tlimaðurinn (eða því sem næst), sem verður siðfágaður mentamaður;
tddibal, háðslegi Fönikiumaðurinn, sem altaf spáir lirakspám fyrir veldi
Kriteyinga, en er annars bezti karl; — Kryseis, ein yndislegasta kvenper-
s°nan i skáldskap Kristmanns; — og ýmsar fleiri persónur, sem fyrir
k°ma i bókinni, — alt iðar þetta af lífi og verður oss kunnugt, eins og ver
befðum þekt það lengi.
En hvað kemur öll þessi menning oss við? Búast má við, að sumir
sPJ’rji þannig. Þar til er þvi fyrst að svara, að fegurðin í skáldskapnum
°g fróðleikurinn i lýsingunum kemur öllum þeim við, sem hafa til að
bera fegurðarsmekk eða fróðleikslöngun. Þar að auki voru ýms vanda-
mal þeirrar menningar liarla lík þeim, sem menningarþjóðir nútimans
elga við að glíma. Og loks liafa varðveizt og borist yfir i vora menningu
'Ins atriði úr menningu Kríteyinga og lifa þar enn í dag.
bess skal loks getið, að bók þessi er aðeins fyrri hluti sogunnar um
'alkas, og mun mega vænta framhalds siðar.
Kókin er prýðilega út gefin, og er búningurinn i fullu samræmi v ið
tnnihaldið. Jakob Jóh. Smári.