Eimreiðin - 01.07.1940, Side 98

eimreiðin
Aldous Huxley: MARKMIÐ OG LEIÐIR. Þijdd af dr. GuSmundi Finn-
bogasyni. Ruk. 19Í0. (Bókaútgáfa MenningarsjóSs). Þessa bók má telja
eina liina eftirtektarverðustu, sem komið liefur út á islenzku um menn-
ingar- og félagsmál, bæði vegna þeirra viðfangsefna sem höfundur tekur
fyrir og meðferðar hans á þeim. Reyndar lieyri ég sagt, að mörguni
finnist bókin stirð í vöfum og þungskilin. En það mun þó þeim einum
þykja, er óvanir eru þeim efnum, sem bókin fjallar um eða hafa á þeim
engan áhuga. Hinum mun finnast höfundur liitta vel á þau úrlausnar-
efni sem nú eru efst á baugi og ræða þau af slíkum lærdómi, gáfum °S
sanngirni, sem menn eiga ekki að venjast af þeim áróðursmönnum, er
hvarvetna telja sig hafa einkarétt á að boða mönnum trú sína um alla
skapaða liluti. — Þess verður þó helzt vart, að höf. beiti persónulegum
álirifum í meðferð sinni á þeirri stefnu einræðis, ágengni og árása, sem
nú hefur farið sigurför um mestan liluta heimsins. — Enda þótt ég se
engu síður andstæður þessari ógnarstefnu en höfundurinn, geng ég l>esS
þó ekki dulinn, að hún kemur hvorki óboðin né óverðskulduð. Hún kenm1
sem eðlileg afleiðing þess, sem á undan er gengið. Hún kemur af því a1'*
þjóðirnar vantar kunnáttu og leiðsögn i réttum lifnaðar- og stjórnháttum-
Þó að mér virðist höfundi „Markmiða og leiða“ vera mjög sýnt um
að vekja sannleitandi hugsun manna um þau eíni, er liann tekur fyrir’
þá vantar þó mikið á, að liann liafi sagt um þau síðasta orðið, sem °S
ekki er að vænta, þar sem það mun seint verða sagt. Það er út af fj'rir
sig ágætt að fá einræðinu og ofbeldi þess rétt lýst, sömuleiðis gott
útlista hvilíkt böl er að fá það yfir sig og þurfa við það að búa. Þetta
kann og að nægja til þess að gera fjöldann einræðinu fráhverfan um
stund. En það dugar samt ekki neitt. — T. d. halda allir dauðahaldi 1
heilsuna og liryllir við að lenda á spítala. En þeir verða þessu samt fegnir,
þegar þeir hafa spilt heilsu sinni með óhollu líferni. Leyndardómurinn
við framgang einræðisins er nú sá, að menn verða að lokum fegnir
leita þess sem neyðarhafnar, og þeir fegnastir, sem mest hafa á móti 1>VJ
barist. íslenzka þjóðin fann af sér létt fargi og hún andaði léttar arin
1262—’64, þegar liún yfirgaf það sjálfstæði, sem hafði orðið henni til
srnánar og niðurdreps, af því að hún kunni ekki eða óskaði ekki að
tryggja það með tæknilega réttum stjórnháttum. Alveg sama sagan ei