Eimreiðin - 01.10.1940, Blaðsíða 90

386
RADDIR
EIMREIÐIN
Um vetrarkvíða.
[Fi/rir skömmu flutti útvarpið nokkrar tilraunir til skýringa á þvi,
hvað hinn svonefndi vetrarkviði vœri. Komu þessar skýringartilraunir
víðsvegar að af landinu, og varð niðurstaðan mjög margvisteg. tsólfur
Pátsson lýsir hér á eftir fyrirbrigði þessu, eins og honum og samtiðar-
mönnum hans og eldra fátki i Árnessýslu kom það fgrir sjónir. Ritstj.]
VetrarkvíSi er fyrirbrigði, sem sjálfir náttúrufræðingarnir geta
ekki skýrt til lilítar. Hér er átt við tínþræffi þá, er myndast á þeim
augnablikum, er dögg tekur að falla um hásumarkveld, eftir sól-
skinsdag, og líkjast kóngulóarvefum. Á ótrúlega stuttum tíma getur
jörð orðið alþakin þessum örmjóu, skínandi þráðum milli stráa, og
snúa allir eins og undan vindblæ, ef nokkur er. Þvi meir ber á þessu
sem dögg eða áfall fellur meira, er á heiðríkjunótt líður. Og loks
liverfur alt þetta viðfeðmisskraut, er sól keinur á loft og fer að þurka
tárin Baldurs. Væru þetta kóngulóarvefir, þá ætlu þeir að þola sól-
arhita allan daginn og þurk, eins og aðrir kóngulóarvefir, en svo
er ekki, eins og áður er lýst.
Einungis þetta var altaf kallað vetrarkvíði liér á Suðurlandi, en
ekki mýrargrasið langa, gulnefja, sem sumir' vilja kalla sama nafni.
Einkennilegt er, að mjög misjafnt ber á vetrarkviða á sumrum.
Stundum sést hann ekki alt sumar eða þá minni eitt sumarið og
meiri annað.
Órækt kulda- eða harðindamerki á komandi vetri þótti það, ef
mikill var vetrarkvíði að sumri, og því betri von um góða tið á
vetri, sem minni var vetrarkviði um sumarið. Sumarið fyrir beztu
veturna undanfarið hefur varla orðið vetrarkvíða vart. Mismikill
er hann suma tima sumars. Fóru þá vetrarhörkur að um líkt leyti
vetrar og vetrarkviði sýndi sig að sumri. Það mætti ætla, að þetta
smágerva verk væri meir áberandi, þvi blíðari sem sumarnóttin er.
Ekki er þó svo, þvi að stundum kemur hann, þó vindblær sé finn-
anlegur og væta. Stundum sést hann ekki lengi, þó blíðviðrisnætur
séu.
Ég minnist þess, að eitt sinn orðfærði ég þetta fyrirbrigði við
einn mestu fræðimanna okkar. Hann kvaðst aldrei hafa veitt þessu
eftirtekt né um það vilað. Vetrarkviði sagði liann að væri gras það
í mýrlendi, er við kölluðum gulnefju.
Mitt álit er, að þar sem vetrarkvíðinn er sé um náttúrufyrirbrigði
að ræða, sem enn hefur ekki verið rannsakað, jafnvel þótt almenn-
ingur liér á landi þekki þetta nokkurnveginn og liafi sinar skiftu
skoðanir þar um.
ísólfur Pálsson.