Eimreiðin - 01.10.1940, Blaðsíða 83

eimreiðin
ÓSÝNILEG ÁHRIFAÖFL
379
Fylgdarmaður landsstjórans
spurði nú meistarann um
skoðanir hans á rúmskygni og
þeini fyrirbrigðum hennar,
sem ég hafði lýst. Hann svar-
Orsakir skygni.
í sjónhimnunni eru aftan á
auganu tvennskonar frumur,
stafirnir og keilurnar, eins og
þessar l'rumur eru nefndar, til
aðgreiningar hverjar frá ann-
ari, í öllum lcenslubókum i líf-
færafræði. Hlutverk stafanna
er að sjá í myrkri, en aðeins
hvitt og svart, en ekki í litum.
Keilurnar hafa aftur á móti
það hlutverk að sjá í litum.
Vér skulum skýra þetta með
dæmi. Segjum, að þú gangir rit
hr upplýstum sal, og úti sé
náttmyrkur, tunglsskinslaust,
en heiður himinn. í fyrstu
sérðu ekkert, af því keilurnar
eru ónæmar fyrir myrkri, en
stafirnir magnþrota vegna
hinnar miklu birtu, sem var
inni í salnum. En hrátt jafna
stafirnir sig aftur eftir á-
reynsluna, þú ferð að sjá út-
línur hlutanna í lcring um þig
°g mismun ljóss og skugga, en
enga liti, af því að alt litur lit
eins og mismunandi sterk af-
hrigði af hvitu og svörtu. Staf-
irnir eru lengur að samlaðast
umhverfinu en keilurnar.
aði: Á því er enginn efi, að slík
fyrirbrigði gerast, en erfiðara
er að skýra þau. Þó er hægt
að skýra rúmskygnina á þessa
leið:
Þess vegna erum vér miklu
lengur að venjast myrkrinu,
þegar komið er úr birtu, en
birtunni, þegar lcomið er úr
myrkri. Mann svíður i augun,
af því stafirnir eru augnablik
lamaðir af ofþreytu, en keil-
urnar eru fljótar að taka til
starfa i birtunni. Nú er það
skoðun mín, að við dáleiðslu
taki til starfa að minsta kosti
eitt lag á sjónhimnu augans,
sein ókunnugt er um, hvernig
verkar, (en sannleikurinn er
sá, að þarna eru fleiri lög, sem
menn vita ekki um enn til
hlítar). Það er mögulegt, að
stafirnir og keilurnar máist út,
en frumustarfsemi þessa fyr-
nefnda lags á sjónhimnunni
verði ráðandi um stund, þ. e.
einskonar for-stafir skerist í
leilcinn. Eins ber hins að gæta,
að vér sjáum í raun og veru
ekki með augunum, þar sem
mynd hlutanna snýr öfugt
i auganu, eins og í ljós-
myndavélinni, heldur eru
það hnakkahelftir stóra
heilans, sem túlka hið séða