Eimreiðin - 01.10.1940, Blaðsíða 93

eimbeiðin
RITSJÁ
389
Rit dr. Einars Ól. Sveinssonar, sem liér er gert að umtalsefni, er eink-
um ritað með fyrnefnda markmiðið fyrir augum. En þó mun, eins og
höf. segir i formála, „athugull lesandi taka eftir því, að ekki er Iokað
augunum fyrir sambandi islenzkra þjóðsagna við önnur lönd“, og má
ronrgt af hókinni læra um það efni. En liöf. hefur áður lagt fram mikils-
verðan skerf til samanhurðar á íslenzkum og erlendum ævintýrum, i riti
sinu Verzeichniss islándischen Márchenvarianten í Folklore Fellows Com-
niunications og ritgerð sinni um íslenzk æfintýri í Nordisk Kultur.
Höf. skiftir ritinu i fimm þætti. Fyrsti þátturinn er inngangur al-
menns efnis. Skilgreinir hann þar hvað séu þjóðsögur, lýsir flokkun þeirra,
muninum á sögu, tilbrigði og minni, en minni nefnir hann það, sem
á erlendum málum er kallað „motiv“, einkennum munnmælasagna, kenn-
rngum fræðimanna um uppruna ævintýrasagna meðal fornþjóða, uppruna
þjóðsagna og mótun, og þar með, livern þátt sögumenn og áheyrendur
eiga i því, o. fl. f öðruin þættinum rekur hann heimildirnar um islenzkar
þjóðsögur, frá fyrstu tímum til vorra daga. f þriðja þættinum, er nefn-
ist þjóðtrú og þjóðsagnir, er um það rætt hversu hjátrúin kom til fs-
lands, um trú og sagnir um land og lög, vætti hér og erlendiá, landvættir,
tröll, huldufólk, drauga, ófreskisgáfur og galdra, sannindi þjóðsagna, úti-
legumannasögur o. fl. Ejórði þátturinn er um ævintýrin, en í fimta þætt-
inum, er höf. nefnir: Mannheimar og huliðsheimar, lýsir hann hinum sál-
fræðilegu rótum þjóðtrúar og þjóðsagna og dregur þá að lokum fram
nokkur einkenni þjóðsagnanna, er hann telur sérstaklega islenzk.
Þetta stutta yfirlit, er nú var skráð, lýsir þvi að sjálfsögðu eliki til
fulls, hversu mikið og marghreytilegt efni hókin liefur að geyma. Höf.
Rennar er tvimælalaust lærðastur allra islenzkra manna í þjóðsagna-
fræði, enda ber hókin glöggan vott um það hversu víðtæk þekking hans
á því sviði er. En bókin er ekki eingöngu fróðleikssyrpa. Höf. fer með
efnið ekki aðeins af þekkingu, heldur líka með djúpfærum skilningi. Þar
er margar skarplegar athuganir að finna og margt, sem vel er sagt. Þess-
vegna á hók hans brýnt erindi til allra þeirra, sem unna islenzkum þjóð-
sögum. Lestur hennar mun gefa þeim nýrri útsýn yfir þetta hugðarefni
l>eirra og nýjan skilning á því, skilning, sem færir þeim lieim þann sann,
a® þjóðsögurnar séu oss íslendingum jafnvel enn dýrmætari eign en þeir
aður hugðu þær vera. Ilöf. lýkur formála bókarinnar með þessum orðum:
»Rók þessari er lokið á einhverjum mestu hættutímum, sem yfir þjóð
vora hafa komið. Hún þarf að halda á öllu því, sem styrkt geti þjóð-
ernismeðvitund liennar og ást á menningu sinni og mentun. Þjóðskáld-
skapur sá, sem bók þessi fjallar um, er ekki það eina nauðsynlega. En
hann fyllir flokk þess, sem horfir henni til hins hetra." Bók höf. mun
verða mönnum til mikils skilningsauka á þessum ])jóðskáldskap vorum,
og hún ætti að geta styrkt þjóðernismeðvitund vora og ást vora á íslenzkri
menningu og mentun, og má har segja, að þótt oft hafi verið þess þörf,
]>á sé nú fullkomin nauðsyn. Höf. liefur með bók sinni lagt skerf til þess
mikla verks, sem þar biður vor.