Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 16

„ O G É G LÍKA?"
Skipulag sérstuðnings í leikskólanum
Börn með skilgreindar þarfir vegna þroskaseinkunar eða fötlunar hafa forgang í leik-
skóla og þeim er úthlutað ákveðnum tímafjölda sem nota á til að styðja þau félags-
og námslega. Fyrst þegar börn með fötlun komu inn á almennar leikskóladeildir var
ráðinn sérstakur starfsmaður til að annast barnið. Barnið með sérþarfirnar varð gjarn-
an einkamál stuðningsaðilans og annað starfsfólk deildarinnar kom lítið að umönn-
un eða kennslu þess. Þroskaþjálfi var oft ráðinn í starfið og annað starfsfólk taldi að
hann hefði sérþekkingu sem það hefði ekki. Því væri málum best borgið með því að
hann sæi alfarið um barnið. Þessi sérstaki starfsmaður sinnti lítið öðrum börnum á
deildinni en reyndi að láta barnið með sérþarfirnar taka þátt í því sem börnin voru
að gera. Oft fór mikill tími í að sinna barninu sérstaklega annaðhvort í sérherbergi eða
úti í horni á deildinni. Barnið var þannig að takmörkuðu leyti þátttakandi í leikskóla-
samfélaginu þótt það væri á staðnum. Stundum varð stuðningsaðilinn næstum eins
og frímerki á barninu og nærvera hans olli því að barnið skar sig enn meira úr hópn-
um og varð jafnvel fatlaðra í félagslegu tilliti en ella hefði verið. Þegar stuðningsaðil-
inn var fjarverandi vegna veikinda eða annarra orsaka sköpuðust vandræði á deild-
inni því að enginn kunni á barnið eða skildi það.
Smám saman urðu stjórnendum og starfsfólki leikskólanna þessir annmarkar ljós-
ir og leitast var við að ráða bót á þeim. Þótt sérstakur starfsmaður væri ráðinn var
honum ætlað að veita aðstoð á allri deildinni og barnið með fötlunina var ekki einka-
mál hans heldur áttu allir á deildinni að sinna barninu og bera ábyrgð á því. Það
reyndist mjög misjafnt eftir leikskólum hvernig gekk að gera barnið að „fullgildum"
þátttakanda í leikskólastarfinu (Uppeldisáætlun fyrir leikskóla, 1993, bls. 39) og fór
mest eftir áhuga og viðhorfum leikskólastjóra og deildarstjóra á viðkomandi deild.
f leikskólum sem miða að námi án aðgreiningar er markvisst leitast við að dreifa
umönnun og kennslu barnsins með sérþarfirnar á allt starfsfólk deildarinnar. Ein-
staklingsnámskrá er samin í samstarfi allra sem starfa á deildinni og ber deildarstjór-
inn ábyrgð á því að það sé gert.
Starfshættir með fjölbreyttum barnahópi
Börnin í leikskólanum geta verið ólík á margan hátt. Þau eru á ólíkum aldri, af sitt
hvoru kyninu og með ólíka hæfileika og áhugamál. Sum eru fötluð. Þau eru með mis-
munandi reynslu, þau koma úr ólíkum og misefnuðum fjölskyldum, úr sveit eða
borg, og hafa alist upp við ólíkt gildismat og ólík trúarbrögð. Þau geta verið af ólíku
þjóðerni og með ólíkan litarhátt. Kennsla og uppeldi fjölbreytilegs barnahóps í leik-
skóla gerir miklar kröfur til leikskólakennara og annars starfsfólks.
Howard Gardner er bandarískur sálfræðingur sem hefur skilgreint greind á nýjan
hátt (1985). í vestrænni menningu hefur greind fyrst og fremst vera talin felast í góðri
hæfni til máls og rökhugsunar. Gardner álítur greind vera hæfni til þrautalausna og
sköpunar í eðlilegu umhverfi. Hann segir allar manneskjur búa yfir að minnsta kosti
sjö greindargerðum1' sem hægt sé að þroska að einhverju marki. Flókið samspil er
6 Gardner hefur nú bætti við 8. greindargerðinni, umhverfisgreind (Armstrong, 2001).
14